ελληνικού και του παγκόσμιου πολιτισμού, από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι το 2ο
αι. μ.Χ)
1. Ακεσάς ή Ακεσαίος ή Ακεσεύς (5ος αι. π.Χ.). Περίφημος υφαντής, από τη
Σαλαμίνα (της Κύπρου). Έζησε στην Αθήνα την εποχή του Περικλή. Ήταν διάσημος
για την εξαιρετική ποιότητα των υφασμάτων που κατασκεύαζε με το γιο και μαθητή
του Ελικώνα. Αναφέρεται από τον Αθήναιο και φέρεται ότι δημιούργησε τον πέπλο
της «Αθηνάς Πολιούχου» για τη γιορτή των Παναθηναίων.
2 Αλέξανδρος ο Πάφιος. Μυθογράφος. Τον αναφέρει ο Ευστάθιος.
Σώζονται επιγραφές με 2 επιγράμματα και 6 ελεγειακά δίστιχα με πολύ μεγάλη
Ομηρική επίδραση.
5. Απολλόδωρος ο Κιτιεύς. Γιατρός και συγγραφέας της ελληνιστικής περιόδου, από
το Κίτιο. Έγραψε τα έργα «Περί μύρων και στεφάνων», «Μεταλλικά φάρμακα» και
«Περί θηρίων ιοβόλων». Τον αναφέρουν ο Πλίνιος, ο Γαληνός και ο Αθήναιος.
6. Απολλωνίδης ο Κύπριος (1ος αι. μ.Χ.). Γιατρός χειρούργος, της Μεθοδικής
σχολής, μαθητής του Ολυμπικού και δάσκαλος του Μεθοδικού γιατρού Ιουλιανού.
Επινόησε φάρμακο για το οίδημα των αδένων και διαφωνούσε με το γιατρό Αρχιγένη
για τα χαρακτηριστικά του σφυγμού κατά τις ώρες του ύπνου. Τον αναφέρει και ο
Γαληνός, που μνημονεύει την άποψη του Απολλωνίδη πως οι σφυγμοί κατά τον ύπνο
φαίνονται κενώτατοι.
7. Απολλώνιος ο Κιτιεύς (1ος αι. π.Χ.). Ο πιο διάσημος Κύπριος γιατρός
(χειρούργος), μαθητής του Εμπειρικού γιατρού Ζώπυρου και συμμαθητής του
Ποσειδώνιου. Ήταν από το Κίτιο αλλά άκμασε στην Αλεξάνδρεια. Έγραψε «Περί Επιληψίας»,
δε σώθηκε όμως, και «Περί Άρθρων» (διασώθηκε) που αναφέρεται στο ομώνυμο
σύγγραμμα του Ιπποκράτη.
Η «Βικιπαίδεια, (στο διαδίκτυο), αναφέρει: «Ο Απολλώνιος ήταν αρχαίος ιατρός
(γ. 60 π.Χ.), από το Κίτιο της Κύπρου. Σπούδασε ιατρική στην Αλεξάνδρεια ή κατά
μια άλλη εκδοχή στο Κίτιο, μολονότι δεν είναι σαφές αν ιατρική σχολή υπήρχε
εκείνη την εποχή. Η φήμη του διαδόθηκε σε όλο τον αρχαίο Ελληνικό κόσμο, και
ήταν ο σημαντικότερος όλων των Κυπρίων ιατρών Η ιατρική γνώμη του Απολλώνιου
θεωρήθηκε έγκυρη και αυθεντική σύμφωνα με τον Ηρωδιανό. Σημαντικές
προσωπικότητες, όπως ο Στράβων, ο Κικέρων και ο Διοσκουρίδης έχουν γράψει
θετικά σχόλια για τον Απολλώνιο. Ο Απολλώνιος έγραψε αρκετά βιβλία για τα
φάρμακα, αλλά το πιο σημαντικό, και αυτό που διασώθηκε, είναι το περί άρθρων
που είναι μια σπουδή για τη διδασκαλία του Ιπποκράτη, το βιβλίο αυτό γράφτηκε
στην Κύπρο. Ένα αντίγραφο του έργου αυτού βρέθηκε στη βιβλιοθήκη του βυζαντινού
γιατρού Νικήτα, και τώρα φυλάσσεται στη Φλωρεντία. Το βιβλίο γράφτηκε υπό την αιγίδα
του βασιλιά Πτολεμαίου (81-58 π.Χ.). Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τρία τμήματα
και γραμμένο κάθε τμήμα σε διαφορετική εποχή. Κάθε μέρος εξετάζει διαφορετικά
μέρη του σώματος ενώ περιέχει και ζωγραφισμένες εικόνες. Το πρώτο μέρος είχε 30
εικόνες, πιστεύεται ότι είχε να αντιγράψει κάποιο βιβλίο του Ιπποκράτη.
Πιστεύεται ότι είχε γράψει βιβλίο για την επιληψία , αλλά δεν διασώθηκε. Ο
Ηρωδίων αναφέρει ότι ο Απολλώνιος έγραψε συνολικά 21 βιβλία. Ένα από αυτά
μιλούσε για τις αρνητικές συνέπειες του οινοπνεύματος και την αλλαγή της φωνής
που παράγεται από τη μέθη. Κάποιο άλλο βιβλίο μιλούσε για γενική θεραπεία.
Κείμενα του Απολλώνιου χρησιμοποιούνται σήμερα από σπουδαστές της ιατρικής. Τα
χειροποίητα ζωγραφισμένα σχέδια του Απολλώνιου από τα βιβλία του στις αρθρώσεις
έχουν εκτεθεί σε διάφορες ιατρικές και ιστορικές εκθέσεις. Η Λαυρεντιανή
βιβλιοθήκη της Φλωρεντίας, όπου φυλάσσεται το αρχικό χειρόγραφο, έχει
συμφωνήσει να επιτρέπει την απομάκρυνση του χειρόγραφου για εκθέσεις, μόνο σε
πολύ σπάνιες περιπτώσεις».
8. Αρισταγόρας Σαλαμίνιος (2ος αι. π.Χ.). Φιλόσοφος από τη Σαλαμίνα (της
Κύπρου). Μαθητής του Τηλεκλή.
9. Αριστάναξ Σαλαμίνιος (2ος αι. π.Χ.). Φιλόσοφος από τη Σαλαμίνα (της Κύπρου).
Μαθητής του Καρνεάδη.
10. Αριστόδημος Κύπριος. Φιλόσοφος.
11. Αριστοκράτης Πνυταγόρου (5ος αι. π.Χ). Γιατρός από τη Σαλαμίνα (της
Κύπρου). Διασώθηκε συνταγή του για την αντιμετώπιση της οδονταλγίας.
12. Αριστόμαχος ο Κριτοδήμου (5ος αι. π.Χ.). Φυσιοδίφης, συγγραφέας, από τους
Σόλους. Αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του παρακολουθώντας τη ζωή των
μελισσών και έγραψε βιβλίο με τίτλο «Μελισσουργικά».
13. Άριστος ο Σαλαμίνιος (3ος αι. π.Χ.). Ιστορικός, από τη Σαλαμίνα (της
Κύπρου). Έγραψε ιστορία του Μ. Αλεξάνδρου μαζί με τον Ασκληπιάδη Τον αναφέρει ο
Στράβων, ο Αθήναιος και ο Αιλιανός..
14. Αρτεμίδωρος. Γιατρός. Το όνομά του αναφέρεται σε τιμητική επιγραφή,
χαραγμένη στη βάση αγάλματος, που βρέθηκε στη Λάρνακα (στον περίβολο της
εκκλησίας του Αγίου Λαζάρου).
15. Αρχέλαος ο Κύπριος (1ος – 2ος αι. π. Χ.). Συγγραφέας. Τον αναφέρει ο
Πτολεμαίος Χέννος.
16. Ασκληπιάδης ο Κύπριος (3ος αι. π.Χ.). Ιστορικός συγγραφέας. Έγραψε ιστορία
της Κύπρου και της Φοινίκης («Περί Κύπρου και Φοινίκης»). Επίσης έγραψε ιστορία
του Μ. Αλεξάνδρου μαζί με τον Άριστο.
17. Αυρήλιος Αρίστων (2ος – 3ος αι. μ. Χ.). Γιατρός. Το όνομά του μνημονεύεται
σε επιγραφή σε πλάκα, που βρέθηκε στο Κίτιο (στην περιοχή της Αλυκής της
Λάρνακας).
18. Βάκχιος Τρύφωνος Πάφιος. Φιλόσοφος από την Πάφο.
19. Δημήτριος ο Σαλαμίνιος. Συγγραφέας, ιστορικός, από τη Σαλαμίνα (της
Κύπρου).
20. Δημοχάρης ο Σόλιος (4ος – 3ος αι. π.Χ.).. Συγγραφέας, ιστορικός. Τον
αναφέρει ο Πλούταρχος.
21. Δημώναξ (2ος αι. μ. Χ.). Κυνικός φιλόσοφος. Έζησε στην Αθήνα και υπήρξε
μαθητής των κυνικών φιλοσόφων Αγαθόβουλου και Δημήτριου Σουνιέα και των στωικών
Επίκτητου και Τιμοκράτη του Ηρακλειώτη. Τα πρότυπά του ήταν ο Σωκράτης και ο
Διογένης ο Κυνικός. Αν και καταγόταν από αρχοντική οικογένεια προτίμησε το λιτό
βίο και ζούσε όπως ο Διογένης. Ήταν γνωστός για την περιφρόνησή του προς τη
θρησκεία (τον κατηγόρησαν ως άθεο) και για τα ευφυολογήματά του. Ίσως δεν
έγραψε τίποτε, γιατί ό,τι γνωρίζουμε οφείλεται στο Λουκιανό, ο οποίος τον
γνώριζε και έγραψε τη βιογραφία του (στην οποία τον επαινεί πολύ), με τον τίτλο
«Δημώνακτος βίος». Πέθανε από εθελούσια πείνα σε ηλικία 100 ετών.
Η «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (Δρανδάκη)» αναφέρει: «Ο Δημώναξ ήταν αρχαίος
Έλληνας κυνικός φιλόσοφος που γεννήθηκε στην Κύπρο και άκμασε το 2ο αιώνα
(μ.Χ.). Αν και ήταν από διαπρεπή και πλούσια οικογένεια, προτίμησε να ζει ως
κυνικός και ασκητής. Διδάσκαλοί του ήταν ο Επίκτητος, ο Τιμοκράτης, ο
Αγαθόβουλος και ο Δημήτριος. Κατά τη διδασκαλία αυτού τα μόνα αγαθά της ζωής
είναι η αυτάρκεια, η απαλλαγή από του φόβου και της ελπίδας, καθώς και η γαλήνη
της ψυχής. Θεωρείται ανώτερος από τους άλλους Κυνικούς φιλοσόφους ως προς την
παιδεία και τη μόρφωση του, αποφεύγοντας τις έκτροπες και ανοίκειες εκείνες
πράξεις που χαρακήριζαν γενικά τους Κυνικούς. Ο Δημώναξ, εκτός από τον Διογένη
που μιμούνταν μόνο ως προς την περιβολή και τον τρόπο ζωής, θαύμαζε τον Σωκράτη
και τον Αρίστιππο. Με τον εκλεκτικισμό του κατέστησε λιγότερο τραχεία τη
διδασκαλία των Κυνικών περί της ζωής. Παρά ταύτα, ο Δημώναξ τίποτα το ιδιαίτερο
δεν πρόσθεσε γενικά στην επιστημονική φιλοσοφία. Έζησε περί τα 100 χρόνια και
όταν αισθάνθηκε το πολύ βαθύ γήρας του πέθανε εκούσια, αρνούμενος να λάβει
τροφή».
22. Διαγόρας ο Κύπριος (3ος αι. π.Χ.). Οφθαλμίατρος και γνώστης παθήσεων
αυτιών. Περίφημο ήταν το «Κολλύριον διάρροδον το Διαγόρου το μέγα καλούμενον».
Τον αναφέρουν ο Ερωτιανός και ο Πλίνιος.
23. Διοσκουρίδης Κύπριος. Φιλόσοφος, μαθητής του Τίμωνα Φλιασίου.
24. Ελικών (5ος αι. π.Χ.). Διάσημος υφαντής, γιος του διάσημου υφαντή Ακεσά.
25. Ερμείας ο Κουριεύς (3ος αι. π.Χ.). Ποιητής (ιαμβογράφος) από το Κούριο.
Σώζονται 5 στίχοι του από τους «Ιάμβους» του. Τον αναφέρει ο Αθήναιος.
26. Ερμησιάναξ ο Κύπριος. Μυθογράφος-παραδοξογράφος. Συγγραφέας φανταστικών
διηγήσεων και κατά τον Ψευδοπλούταρχο έγραψε το έργο «Φρυγιακά». Επίσης έγραψε
δύο άλλα άτιτλα έργα, όπου στο ένα αφηγείται την ιστορία του Ελικώνα και του
Κιθαιρώνα και στο άλλο αναφέρεται στην απαγωγή της νύμφης Αλφεσίβοιας στην
Αρμενία από το Διόνυσο, ο οποίος είχε μεταμορφωθεί σε τίγρη· την απήγαγε στη
ράχη του, περνώντας τον ποταμό Σύλλακα, που από τότε ονομάστηκε Τίγρης.
27. Εύδημος Κύπριος (4ος αι. π.Χ.). Πλατωνικός φιλόσοφος και επιστήθιος φίλος
του Αριστοτέλη, ο οποίος στη μνήμη του του αφιέρωσε το διάλογο «Εύδημος» ή
«Περί ψυχής», που ελάχιστα αποσπάσματά του έσωσε ο Πλούταρχος. Σκοτώθηκε στις
Συρακούσες το 353 π.Χ., στην επανάσταση του φίλου του Δίωνα.
28. Εύκλος. Προομηρικός ποιητής και χρησμολόγος από τη Σαλαμίνα (της Κύπρου).
Προφήτεψε τη γέννηση του Ομήρου στη Σαλαμίνα της Κύπρου (για περισσότερα, βλέπε
σελ. 13 και 14, του βιβλίου μου «Η Κύπρος, γενέτειρα του Ομήρου και άλλες έξι
μικρές μελέτες»).
Το «Νεώτερον Eγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν, (Ηλίου)», αναφέρει: «Εύκλους ή Εύκλος ο
Εμπυριβήτης: Μυθολογικός Κύπριος χρησμολόγος της αρχαιότητας, ο οποίος
προφήτεψε πριν από το Βάκη την επίθεση των Περσών εναντίον της Eλλάδας και τη
γέννηση του Ομήρου στη Σαλαμίνα της Κύπρου, από μητέρα με το όνομα Θεμιστώ,
Κυπρία στην καταγωγή».
29. Ευπείθης Πάφιος (2ος αι. π.Χ.). Φιλόσοφος από την Πάφο. Μαθητής του
Καρνεάδη.
30. Ζηνόδοτος Κύπριος (2ος αι. π.Χ.). Φιλόσοφος. Μαθητής του Καρνεάδη.
31. Ζήνων (1ος – 2ος αι. μ.Χ.). Ρήτορας από το Κίτιο και έζησε στην Αθήνα. Ήταν
δάσκαλος του Αντίπατρου από την Ιεράπολη. Έργα του (τα οποία δε σώζονται),
«Περί σχημάτων», Υπόμνημα εις Ξενοφώντα», «Υπόμνημα εις Λυσίαν», «Υπόμνημα εις
Δημοσθένην», «Περί επιχειρημάτων». Γνωστό είναι το «Περί Στάσεων», που
μεταφράστηκε στη λατινική γλώσσα.
32. Ζήνων ο Κιτιεύς (342 – 270/62 π.Χ.). Μεγάλος φιλόσοφος και ιδρυτής της
Στωικής φιλοσοφίας. Γεννήθηκε στο Κίτιο και στην αρχή ασχολήθηκε με το εμπόριο.
Διαβάζοντας όμως τα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα, αποφάσισε να στραφεί προς τη
φιλοσοφία. Πήγε για σπουδές στην Αθήνα και είχε δασκάλους τον Κράτη τον κυνικό,
τον Πολέμωνα (διάδοχο του Πλάτωνα στην Ακαδημία), τους Μεγαρικούς Στίλπωνα και
Διόδωρο τον Κρόνο. Δίδασκε στην Ποικίλη Στοά (που ονομάστηκε έτσι από τους
πίνακες που είχε ζωγραφίσει εκεί ο Πολύγνωτος), γι’ αυτό και η Σχολή του
λεγόταν «Στοά». Η βασική ηθική αρχή του ήταν το «ζην κατά την αυτού φύσιν».
Χώρισε τη φιλοσοφία του σε α) Λογική (Γραμματική, Ρητορική, Λογική). β) Φυσική
(Οντολογία, Κοσμολογία, Ψυχολογία, Θεολογία) και γ) Ηθική. Έργα του είναι:
«Περί του όλου», «Περί φύσεως», «Περί ορμής», «Περί ανθρώπου φύσεως», «Περί
παθών», «Απομνημονεύματα Κράτητος ηθικά», «Περί ποιητικής ακροάσεως», «Περί
νόμου», «Περί λόγου», «Περί καθήκοντος» κ.ά. Μαθητές του ήταν ο Αρίστων ο Χίος,
ο Περσαίος ο Κιτιεύς, ο Κλεάνθης ο Άσσιος, ο Σφαίρος ο Βορυσθενίτης και ο
Διονύσιος ο Μεταθέμενος. Στους θαυμαστές του ανήκε και ο Αντίγονος Γονατάς που
ήταν μαθητής του. Ο Τύριος Απολλώνιος έγραψε την πραγματεία «Περί Ζήνωνος», και
ο Αντίγονος ο Καρύστιος τη βιογραφία του. Τερμάτισε τη ζωή του ηθελημένα,
αυτοκτονώντας. Για τη δήθεν Φοινικική του καταγωγή έγιναν και γίνονται πολλές
αναφορές σε διάφορους συγγραφείς. Όμως οι αναφορές αυτές δεν ευσταθούν, δεν
είναι πειστικές.
Η «Εγκυκλοπαίδεια νέα δομή» γράφει (απόσπασμα): «…Η γνωσιολογία και η λογική
του Ζήνωνα είχαν για βάση τους τις αισθήσεις. Από τις αισθήσεις προέρχονται οι
εικόνες των πραγμάτων κι απ’ αυτές, βαθμιαία, η εμπειρία και οι έννοιες.
Κριτήρια της αλήθειας είναι οι παραστάσεις που ο Ζήνων ονόμαζε «καταληπτικές»,
δηλαδή τόσο καταφάνερες ώστε να μας κάνουν να καταλαβαίνουμε αμέσως τα
αντικείμενα.
Η φυσική του είναι καθαρά υλιστική και κατακλύζεται από επιδράσεις του
Ηράκλειτου, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη: υπάρχει μόνο εκείνο που μπορεί να
γίνει αφορμή παραγωγής μιας ενέργειας, δηλαδή ο λόγος – η λογική – ο Θεός, κι
εκείνος όμως σωματικός και αφομοιωμένος στην πιο λεπτή κι ευκίνητη ουσία (τη
φωτιά), κι εκείνο που μπορεί να υποστεί ένα πάθος (η ύλη). Όλη η πορεία του
Σύμπαντος βασίζεται στο μοιραίο νόμο της ανάγκης, που σαν λογικός νόμος
ταυτίζεται με τη θεία πρόνοια.
Η ηθική του Ζήνωνα είναι απόλυτα άκαμπτη και αυστηρή: ένα μόνο αγαθό υπάρχει
για τον άνθρωπο, η αρετή, κι ένα μόνο κακό, η κακία. Ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο,
όχι μόνο δεν υπάρχουν ενδιάμεσα στάδια, αλλά το αγαθό ή το έχουμε ολόκληρο ή
δεν το έχουμε καθόλου. Συνέπεια του γεγονότος αυτού είναι η αυστηρή διαίρεση
των ανθρώπων σε σοφούς και άφρονες, κι ότι καθετί που δεν είναι ή αγαθό ή κακό
είναι «αδιάφορο» και δεν αξίζει να του δίνει σημασία ο σοφός. Ο Ζήνων
καταδίκαζε με σφοδρότητα τα πάθη, που έπρεπε να ξεριζωθούν από κάθε ανθρώπινη
ψυχή, για να μπορέσει ο άνθρωπος να πετύχει την ιδεώδη κατάσταση του σοφού, την
απάθεια. Η βασική ηθική αρχή του ήταν το «ζην κατά την αυτού φύσιν», η οποία
είναι ο λόγος, που μετέχει στον παγκόσμιο λόγο. Αν αυτή η ηθική αρχή δεν μπορεί
να πραγματοποιηθεί, ο σοφός δεν έχει άλλη διέξοδο από την αυτοκτονία. Συνεπής
προς τις αρχές του ο Ζήνων αυτοκτόνησε.
33. Ηγήσανδρος ο Σαλαμίνιος (2ος αι. μ.Χ.).. Ιστορικός από τη Σαλαμίνα (της
Κύπρου).
34. Ηγησίας (ή Ηγησίνο(υ)ς) (8ος αι. π.Χ.). Ποιητής από τη Σαλαμίνα (της Κύπρου).
Λάθος τού αποδίδονται τα «Κύπρια Έπη», τα οποία είναι έργο του Ομήρου (για τα
«Κύπρια Έπη», βλέπε σελ. 15, 16, 17, 18, 21, του βιβλίου μου «Η Κύπρος,
γενέτειρα του Ομήρου και άλλες έξι μικρές μελέτες»).
35. Θεμίσων ο Κύπριος (3ος αι. π.Χ.).. Ιστορικός από τη Σαλαμίνα (της Κύπρου)
και αδελφός του Άριστου. Τον αναφέρει ο Αθήναιος.
36. Ίππαρχος Πάφιος (2ος αι. π.Χ.). Φιλόσοφος από την Πάφο. Μαθητής του
Καρνεάδη.
37. Ισίγονος (1ος αι. π.Χ.). Παραδοξογράφος. Έργο του « Άπιστα» (Απίστευτα), σε
2 βιβλία., από τα οποία σώθηκαν μερικά αποσπάσματα. Σ’ αυτά γίνεται λόγος για
μια κρήνη κοντά στη Θήβα που τα άλογα που έπιναν τα νερά της αφήνιαζαν, για τη
μακροβιότητα μιας ινδικής φυλής και για συνήθειες ανθρωποφάγων της Αφρικής.
38. Ισίγονος (1ος αι. π.Χ – 1ος μ.Χ.). Χαλκοπλάστης. Με τους καλλιτέχνες
Πυρόμαχο, Αντίγονο και Στρατόνικο φιλοτέχνησε τις νίκες των βασιλιάδων της
Περγάμου Αττάλου και Ευμένη εναντίον των Γαλατών.
39. Ίστρος ο Πάφιος ή Καλλιμάχειος (3ος αι. π. Χ.). Ιστορικός και συγγραφέας, από
την Πάφο. Έγραψε 17 έργα και σπουδαιότερο τα «Αττικά» του. Ο Αθήναιος αναφέρει
πως ο Ίστρος στα «Αττικά», εκτός των άλλων, αναφέρει ότι τα ξερά σύκα (ισχάδες)
απαγορεύονταν να εξάγονται από την Αττική, για να τα απολαμβάνουν μόνο οι
αυτόχθονες· και επειδή εμφανίζονταν πολλοί κατά καιρούς να εξάγουν κρυφά, αυτοί
που τους κατάγγειλαν στους δικαστές ονομάστηκαν τότε, για πρώτη φορά,
«συκοφάντες».
40. Κάσσανδρος ο Σαλαμίνιος. Ιστορικός από τη Σαλαμίνα (της Κύπρου).
41. Καστορίων ο Σολεύς (4ος – 3ος αι. π.Χ.). Ποιητής (ιαμβογράφος) από τους
Σόλους. Σώζονται στίχοι από το ποίημά του «Εις τον Πάνα». Τον αναφέρει ο
Αθήναιος.
42. Κινύρας. Προομηρικός ποιητής, μουσικός και χρησμολόγος. Βασιλιάς και
αρχιερέας του ναού της Αφροδίτης στην Πάφο. Είναι ο πρώτος που έγραψε
ποιήματα-ύμνους για την Αφροδίτη. Έζησε 160 χρόνια (βλέπε υποσημείωση 1, σελ.
30-31, του βιβλίου μου «Η Κύπρος, γενέτειρα του Ομήρου και άλλες έξι μικρές
μελέτες»).
Η «Εγκυκλοπαίδεια νέα δομή» αναφέρει: Κινύρας. Πρώτος βασιλιάς της Κύπρου και
πρώτος ιερέας της Αφροδίτης στο νησί. Ήταν γενάρχης του ιερατικού γένους των
Κινυριδών, ιδρυτής της Πάφου και, σύμφωνα με μια παράδοση, γιος του Άδωνη. Για
τον Κινύρα ο Απολλόδωρος διηγιόταν πως ο Μενέλαος, ο Οδυσσέας και ο Ταλθύβιος
πήγαν στην Κύπρο και του ζήτησαν να γίνει σύμμαχός τους στον αγώνα εναντίον της
Τροίας. Με την ευκαιρία αυτή, ο Κινύρας έστειλε στον Αγαμέμνωνα τον περίφημο
και θαυμαστής τέχνης θώρακα, που περιγράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα (Λ 20-28). Οι
Κύπριοι τον τιμούσαν πολύ, και έλεγαν πως τολμούσε να διαγωνιστεί στη μουσική
με τον Απόλλωνα, με αποτέλεσμα όπως πάντα να νικιέται. Ο τάφος του, όπως και
όλων των Κινυριδών, τοποθετείται από το Θεόπομπο στο τέμενος της Αφροδίτης. Ο
πλούτος του Κινύρα και των Κινυριδών γενικά ήταν παροιμιώδης.
43. Κλαυδιανός (1ος – 2ος αι. μ.Χ.). Γιατρός. Το όνομά του μνημονεύεται σε
επιγραφή σε πλάκα, που βρέθηκε στο Κούριο.
44. Κλέαρχος (4ος – 3ος αι. π.Χ.). Γιατρός από τους Σόλους και έγραψε «Περί
οστεολογίας» και «Περί νάρκης».
45. Κλέαρχος ο Σολεύς (4ος – 3ος π.Χ. αι.). Από τους Σόλους, περιπατητικός
φιλόσοφος και μαθητής του Αριστοτέλη. Έργα του είναι: «Περί ύπνου», «Περί
σκελετών», «Πλάτωνος εγκώμιον», «Περί βίων», «Περί γρίφων», «Περί των εν τη
Πλάτωνος πολιτεία μαθηματικώς ειρημένων», «Περί παροιμιών», «Ερωτικά»,
«Γεργίθιος» κ.ά. Στο κυριότερο έργο του «Βίοι ή Περί Βίων» εξετάζει, μάλλον
επιφανειακά, τα ήθη και τους χαρακτήρες των λαών και των ατόμων.
46. Κλέων ο Κουριεύς (4ος – 3ος αι. π.Χ.). Ποιητής από το Κούριο και έγραψε το
έπος «Αργοναυτικά», το οποίο χρησίμεψε ως πρότυπο στον Απολλώνιο Ρόδιο.
47. Κράντωρ ο Σολεύς (340/35 – 275 π.Χ.). Φιλόσοφος από τους Σόλους, ο οποίος
έδρασε κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της Ακαδημίας του Πλάτωνα και ήταν
οπαδός των πλατωνικών δογμάτων. Ήταν μαθητής του Ξενοκράτη και του Πολέμωνα,
φίλος του Κράτη και δάσκαλος του Αρκεσίλαου και ο αρχαιότερος σχολιαστής του
«Τίμαιου» του Πλάτωνα. Έγραψε πολλά έργα, τόσο έμμετρα όσο και πεζά. Ο Οράτιος
αναφέρει τον Κράντορα ως αναγνωρισμένο δάσκαλο της Ηθικής, στην οποία απέδιδε
ιδιαίτερη σημασία και ταξινομούσε τα «αγαθά» με την ακόλουθη σειρά: αρετή –
υγεία – ηδονή – πλούτη. Μια μικρή πραγματεία του με τίτλο «Περί πένθους», ήταν
τόσο αξιόλογη που ο στωικός Παναίτιος συνιστούσε την αποστήθισή της, στην οποία
ο Κράντωρ συμβούλευε το μετριασμό των παθών με τη λογική και όχι την εκρίζωσή
τους. Το έργο αυτό ήταν ένα είδος παρηγοριάς ή παραινέσεως και είχε γίνει
ονομαστό στην εποχή του (επαινείται με τα καλύτερα λόγια από τον Κικέρωνα) και
γράφτηκε για να παρηγορήσει τον φίλο του Ιπποκλή για το θάνατο των παιδιών του.
Ο Κράντωρ πίστευε πως η ανθρώπινη ψυχή ήταν σχηματισμένη από την πρωταρχική
ουσία των πάντων, τη Μονάδα ή Ένα και τη Δυάδα ή Δύο. Πίστευε επίσης ότι οι
ψυχές μοιράζονταν σε γήινα σώματα ως εξορισμένες και τιμωρημένες.
48. Λεωνίδας Σκυθίνου (3ος αι. π.Χ.). Γυναικολόγος χειρούργος.
49. Μενέδηνος. Ρήτορας, άνοιξε σχολείο ρητορικής στη Σαλαμίνα (της Κύπρου).
50. Νικάνωρ ή Νικαγόρας Κύπριος (4ος αι. π. Χ.). Παραδοξογράφος. Έγραψε «Διός
θεμιστεία» και «Θαυμάτων των εις άπασαν την γην κατά τόπους όντων συναγωγή»
(και για την υπερχείλιση του Νείλου κατά τους θερινούς μήνες, καθώς και για τα
πετρώματα άλατος κάτω από τη λίμνη του Κιτίου).
51. Νουμίνιος Δημητρίου Σολεύς (4ος – 3ος αι. π. Χ.). Γιατρός από τους Σόλους.
Το όνομά του αναφέρεται σε αναθηματική επιγραφή που βρέθηκε στην Παλαίπαφο, στο
ιερό της Αφροδίτης.
52. Ξενοφών ο Κύπριος. Ιστορικός-μυθογράφος. Το έργο του «Κυπριακά» είναι μία
αφήγηση ερωτικών υποθέσεων γύρω από τον Κινύρα, τη Μύρρα και τον Άδωνη.
53. Οκταούιος ή Οκτάβιος (1ος αι. μ.Χ.). Γιατρός. Το όνομά του μνημονεύεται σε
αναθηματική επιγραφή σε πλάκα, που βρέθηκε στην Παλαίπαφο, στο ιερό της
Αφροδίτης.
54. Όμηρος (9ος – 8ος αι. π.Χ.). Ο μεγαλύτερος επικός ποιητής του κόσμου.
Γεννήθηκε στη Σαλαμίνα (της Κύπρου), όμως κι άλλες πόλεις τον διεκδικούν. Πρώτα
έγραψε τα «Κύπρια Έπη» (ποιήματα που αποτελούνταν από 11 βιβλία και διασώθηκαν
όμως 50 στίχοι, σε 10 τεμάχια. Διηγούνταν τα γεγονότα που προηγήθηκαν από
εκείνα της Ιλιάδας, δηλ. την κρίση του Πάρη, την αρπαγή της ωραίας Ελένης από
τη Σπάρτη, τη συγκέντρωση των Ελλήνων βασιλιάδων στην Αυλίδα, τη θυσία της
κόρης τού Αγαμέμνονα Ιφιγένειας, την εγκατάλειψη του Φιλοκτήτη στη Λήμνο, την
απόβαση των Ελλήνων στην Τροία, τις πρώτες προ της Τροίας μάχες και τον πόλεμο
ως τη φιλονικία του Αχιλλέα και Αγαμέμνονα, δηλαδή τα πρώτα εννέα χρόνια του
Τρωικού πολέμου) και μετά ως συνέχεια έγραψε την «Ιλιάδα» (η οποία περιγράφει
γεγονότα, όπως τη μήνιν ή οργή του Αχιλλέα, μάχες κ.ά., μόνο 51 ημερών από το δέκατο
έτος του Τρωικού πολέμου) και την «Οδύσσεια» (που περιγράφει την περιπετειώδη
δεκάχρονη επιστροφή του Οδυσσέα στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Ιθάκη). Άλλα
έργα που ίσως εσφαλμένα αποδίδονται στον Όμηρο είναι οι «Ύμνοι», η
«Βατραχομυομαχία», ο «Μαργίτης», οι «Κέρκωπες», ο «Επικός Κύκλος», τα
«Επιγράμματα», ο «Αγώνας Ομήρου και Ησιόδου» κ.ά. Η γλώσσα του Ομήρου είναι η
Αρκαδοκυπριακή (Αχαϊκή/Μυκηναϊκή). Ονομάστηκε Όμηρος, επειδή ο πατέρας του (για
άγνωστο λόγο) είχε δοθεί όμηρος στους Πέρσες από τους Κυπρίους (ονομασθήναι δε
αυτόν φασί τινές Όμηρον διά το τον πατέρα αυτού όμηρον δοθήναι υπό Κυπρίων
Πέρσαις). Από την Κύπρο ο Όμηρος ταξίδεψε στην Ιωνία (και Τροία) και μετά
κατέληξε στη Χίο. Οι Χιώτες, ως φιλόξενοι και φιλόμουσοι που ήταν (και ακόμη
είναι), τον αγάπησαν πολύ και ο Όμηρος έκανε τη Χίο θετή ή δεύτερή του πατρίδα.
Στη Χίο έκανε και το δάσκαλο και εκεί έζησε και πέθανε τιμημένος και δοξασμένος
(για περισσότερα βλέπε εργασία 1 (σελ. 9 – 35), του βιβλίου μου «Η Κύπρος,
γενέτειρα του Ομήρου και άλλες 6 μελέτες»).
Δράττομαι της ευκαιρίας να αναφέρω πως τα Ομηρικά έπη (Κύπρια Έπη, (Ιλιάδα),
Οδύσσεια), εκτός των άλλων, μας λένε ή μας διδάσκουν, και ίσως να είναι και το
κυριότερο μήνυμα-δίδαγμά τους, για τα 2 είδη συζύγων, της ευάλωτης και άπιστης
συζύγου, που αντιπροσωπεύεται από την ωραία Ελένη και της πιστής, έντιμης
συζύγου, που αντιπροσωπεύεται από την Πηνελόπη.
55. Ονάσιλος Ονασικύπρου (5ος αι. π.Χ.). Στρατιωτικός χειρούργος γιατρός. Ο
αρχαιότερος κύπριος γιατρός.
56. Παίων ο Αμαθούσιος. Γιατρός και συγγραφέας από την Αμαθούντα. Ονομαζόταν
και Κρέων. Τον αναφέρουν ο Πλούταρχος και ο Ησύχιος. ΄Εργα του τα
«Περί Αμαθούντa» και τα «Κυπριακά».
57. Περσαίος ο Κιτιεύς (4ος – 3ος αι. π.Χ.). Στωικός φιλόσοφος και γεωμέτρης
από το Κίτιο. Ονομαζόταν και Δωρόθεος και ήταν μαθητής του Ζήνωνα Κιτιέα.
Λέγεται πως αρχικά ήταν δούλος. Δίδαξε φιλοσοφία στη Μακεδονία, υπηρέτησε στο
μακεδονικό στρατό και σκοτώθηκε στην Κόρινθο πολεμώντας. Αναφέρονται 10 έργα
του, μεταξύ των οποίων είναι τα «Περί γάμου» και «Περί ερώτων». Φέρεται ότι
έκανε κριτική των «Νόμων» του Πλάτωνα σε 7 βιβλία, αλλά δεν είναι βέβαιο.
Αναφέρονται και τα έργα του «Συμποτικά υπομνήματα» ή «Συμποτικοί διάλογοι»,
«Περί Λακεδαιμονίων Πολιτείας», «Περί βασιλείας», «Περί γάμου», «Περί ασεβείας»,
καθώς και μια βιογραφία του δασκάλου του Ζήνωνα, ακόμη και «Εγκώμιον», αφού
ήταν ένας από τους ευνοούμενούς του μαθητές. Από τα έργα του δε διασώθηκε
κανένα. Tον αναφέρουν ο Κικέρων και ο Πρόκλος..
58. Περσεύς (2ος αι. π.Χ.). Μαθηματικός, επινοητής των σπειροειδών καμπυλών.
59. Πνυτοκράτης. Γιατρός. Μνημονεύεται σε επιγραφή που βρέθηκε στη Σαλαμίνα
(Κύπρου) και τώρα βρίσκεται στο Βρεταννικό Μουσείο.
60. Πύθων Αριστοκράτου (3ος αι. π.Χ.). Επικούρειος φιλόσοφος, αδελφός του
Λεωνίδα Σκυθίνου. Μνημονεύεται σε επιτύμβια στήλη, που βρέθηκε σε τάφο στους
Χύτρους.
61. Ρουφίνος Κύπριος. Περιπατητικός φιλόσοφος. Ήταν χωλός και κάποτε σ’ έναν
από τους περιπάτους είπε: «Δεν υπάρχει πράγμα πιο ξεδιάντροπο από ένα χωλό
περιπατητικό».
62. Στασίνος (8ος αι. π.Χ.). Επικός ποιητής από τη Σαλαμίνα (της Κύπρου).
Λανθασμένα λέγεται πως έγραψε τα «Κύπρια έπη». Αυτά γράφτηκαν από τον Όμηρο και
όταν ο Στασίνος παντρεύτηκε την κόρη του Ομήρου Αρσιφόνη, ο Όμηρος του έδωσε ως
προίκα τα «Κύπρια Έπη» (για το Στασίνο και τα «Κύπρια Έπη», βλέπε σελ. 15, 16,
17, 18, 21, του βιβλίου μου «Η Κύπρος, γενέτειρα του Ομήρου και άλλες έξι
μικρές μελέτες»).
63. Στύππαξ (5ος αι. π.Χ.). Ανδριαντοποιός-χαλκοπλάστης και εργάστηκε στην
Αθήνα. Έργο του ο «Σπλαγχνόπτης» (μία παράσταση ενός παιδιού που έψηνε σπλάχνα
ζώου και συντηρούσε τη φωτιά του βωμού φυσώντας την με φουσκωμένες τις
παρειές). Αυτό το ονομαστό άγαλμα είχε στηθεί κοντά στα Προπύλαια της
Ακρόπολης.
64. Συέννεσις ο Κύπριος (5ος αι. π.Χ.). Γιατρός, μαθητής του Ιπποκράτη. Σ’
αυτόν οφείλει ο Ιπποκράτης τις γνώσεις του για κυπριακές φαρμακευτικές ύλες.
Μνημονεύεται από τον Αριστοτέλη για τα σχετικά με τη φύση του αίματος και των
αιμοφόρων αγγείων.
65. Σώπατρος ο Πάφιος (4ος – 3ος αι. π.Χ.). Παρωδός, φλυακογράφος (φλύαξ = είδος
κωμικού ποιήματος, ιλαροτραγωδία), από την Πάφο. Έργα του: «Φακή», «Βακχίς»,
«Βακχίδος γάμος», «Βακχίδος μνηστήρες», «Γαλάται», «Ιππόλυτος»,
«Ευβουλοθεόμβροντος», «Κνιδία», «Μύσται», «Μυστάκου Θητίον, «Νέκνυα»,
«Ορέστης», «Πύλαι», «Σίλφαι», «Φυσιολόγος» κ.ά. Ο Αθήναιος τον αναφέρει ως
Φάκιον εξαιτίας του κωμικού έργου του «Φακή», που τον είχε κάνει γνωστό.
Σώζονται μόνο 56 στίχοι από όλα τα έργα του.
66. Σωσίπατρος (4ος – 3ος αι. π.Χ.). Ποιητής (ιαμβογράφος). Σώζονται 55 στίχοι
του από το έργο του «Καταψευδόμενος». Τον αναφέρει ο Αθήναιος.
67. Σώτας Πάφιος (2ος αι. π.Χ.). Φιλόσοφος από την Πάφο. Μαθητής του στωικού
Παναίτιου.
68. Τιμόμαχος. Ιστορικός. Έγραψε τα «Κυπριακά», τοπική ιστορία της Κύπρου. Σ’
ένα από τα έργα του αναφέρει ότι πρώτος ο κιθαρωδός Στήσανδρος παρουσίασε στους
Δελφούς τις ωδές του Ομήρου.
69. Φαΐτας Δαμασσαγόρα (4ος αι. π.Χ.). Γιατρός από την Παλαίπαφο.
70. Φιλόλαος Κιτιεύς. Φιλόσοφος από το Κίτιο.
71. Φρασίος. Προομηρικός μάντης. Επί βασιλείας του Βούσιρη η Αίγυπτος υπέφερε
από εννιάχρονη ανομβρία και από μεγάλη πείνα. Ο Φρασίος τον επισκέφτηκε και τον
συμβούλεψε να θυσιάζει κάθε χρόνο στους θεούς έναν ξένο, για να πάψει η
εννιάχρονη ανομβρία και ο λιμός. Σκότωσε λοιπόν πρώτο το μάντη Φρασίο και
έπειτα άλλους ξένους. Όταν ο Ηρακλής πέρασε από την Αίγυπτο, για να βρει τα
μήλα των Εσπερίδων ο Βούσιρης τον έπιασε, αλλά ο Ηρακλής έσπασε τα δεσμά του
και σκότωσε το Βούσιρη και τους γιους του.
72. Χαρίτων (2ος – 1ος αι. π.Χ.). Ο πρώτος μυθιστοριογράφος του κόσμου, από την
Αφροδισιάδα (η Κύπρος είχε τότε 4 Αφροδισιάδες). Έγραψε το πρώτο μυθιστόρημα,
(το οποίο σώθηκε), στην ελληνική γραμματεία: «Χαιρέας και Καλλιρρόη».
Το «Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη» γράφει: Χαρίτων. Αρχαίος
μυθιστοριογράφος από την Αφροδισιάδα της Κύπρου. Έγραψε το σωζόμενο μυθιστόρημα
«Τα περί Χαιρέαν και Καλλιρρόην» σε οκτώ βιβλία…
Και η «Εγκυκλοπαίδεια νέα δομή»: Χαρίτων. Συγγραφέας του 2ου π.Χ. αιώνα, από
την Αφροδισιάδα της Κύπρου. Έγραψε το πρώτο μυθιστόρημα στην ελληνική φιλολογία:
Τα κατά Χαιρέαν και Καλλιρρόην…
Πηγές
– «Λεξικόν Αρχαίων Ελλήνων – Θεμελιωτών του Παγκόσμιου Πολιτισμού», του Δρ.
Θ.Γ.
– Βαρβιτσιώτη, τ. Α΄, έκδοσις Γ΄, Αθήναι 1999.
– «Αρχαία Κυπριακή Γραμματεία», εκδόσεις Ιδρύματος Αναστάσιου Γ. Λεβέντη, Αθήνα.
– «Η Κύπρος, γενέτειρα του Ομήρου και άλλες 6 μελέτες», του Ανδρέα Λαζάρου,
– εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία 2008.
– «Εγκυκλοπαίδεια νέα δομή», Αθήνα 1996.
– «Βικιπαίδεια» (διαδίκτυο/internet).
Image by Dimitris Vetsikas from Pixabay
