Το Πανάρχαιο Μανιτάρι της Γνώσης, των παραισθήσεων και των παραμυθιών
Πασίγνωστα από την αρχαιότητα ήταν στην χώρα μας τα μανιτάρια. Θεωρούνταν μάλιστα εκλεκτή τροφή. Διάφοροι ερευνητές ισχυρίζονται ότι η αμβροσία που ήταν το έδεσμα των θεών του Ολύμπου δεν ήταν παρά ένα μανιτάρι και μάλιστα ο αμανίτης (amanita muscaria). Το συγκεκριμένο είδος έχει παραισθησιογόνες ιδιότητες και οι πρόγονοί μας απέδιδαν σ’ αυτό μαγικές δυνάμεις. Τα μανιτάρια αυτά μαζί με τα μανιτάρια του είδους (Phallus impudicus) ήταν τα μανιτάρια των Κένταυρων των Σάτυρων και των Μαινάδων της Μυθολογίας και αναπόσπαστο κομμάτι στα Διονυσιακά αλλά και στα Ελευσίνια μυστήρια. Είναι από τα ωραιότερα μανιτάρια, το μανιτάρι των παραμυθιών.
Διαβάστε επίσης: Αμβροσία: Η τροφή των Θεών που Δεν Ήταν Αυτό που Νομίζουμε
Όταν βγαίνει από τη γη μοιάζει με μικρή μπάλα του γκολφ. Γρήγορα μεγαλώνει σχίζοντας στα δυο την λευκή παχιά μεμβράνη που το σκεπάζει και προβάλλει το ολοκόκκινο κεφάλι του διάσπαρτο με άσπρες βούλες. Έχει ιδιότητες παραισθησιογόνες και ναρκωτικές, μεθυστικές και αφροδισιακές. Πιθανολογείται ότι αποτελούσε την βάση του “κυκεώνα” των ελευσίνιων μυστηρίων. Όπως ήταν το κύριο συστατικό των ουσιών που χρησιμοποιούνταν στις τελετές των Σαμάνων.
Τα γνωστά από την αρχαιότητα μανιτάρια, που φυτρώνουν στα δάση και στους κάμπους της Ελλάδας, δεν έχουν δυστυχώς στις μέρες μας τη φήμη που τους αξίζει. Οι νεότεροι δεν τα γνωρίζουμε πια, στους δε ηλικιωμένους θυμίζουν τα δύσκολα χρόνια της ανέχειας. Όμως, αντιθέτως με τα όσα συχνά νομίζουμε, τα μανιτάρια είναι πλούσια σε θρεπτικές ουσίες, έχουν τις ίδιες πρωτεΐνες με το κρέας, χωρίς να έχουν τις τοξίνες και τα λίπη του. Ακόμη είναι μια τροφή που περιέχει μεταλλικά άλατα και ιχνοστοιχεία. Ένα είδος μανιταριών, τα αλαφίτια (cantharellus cibarius) με το βερικοκί χρώμα τους περιέχουνε χρυσό, αποτελώντας έτσι μοναδική τροφή τέτοιου τύπου!
Παρόλο που στη Γαλλία και την Ιταλία τα άγρια μανιτάρια είναι δυσεύρετα και πολύ ακριβά, στην Ελλάδα τα υποβαθμίζουμε και έχουν γίνει πια γνωστά στην καλύτερη περίπτωση ως “σχάρας” στα μεζεδοπωλεία της μόδας, στη χειρότερη δε, ως “διακοσμητικά” στις πίτσες. Στην Ελλάδα τα αγοράζουμε συσκευασμένα σε βαζάκι, κονσέρβα, κατεψυγμένα και τις περισσότερες φορές εισαγόμενα, όταν ακόμα έξω από τα σπίτια μας, την Άνοιξη και το Φθινόπωρο, με τις βροχές, φυτρώνουν κυριολεκτικά “σαν μανιτάρια”.
Όμως αφού μπορεί να είναι μέχρι και θανατηφόρα κάποια από αυτά όταν καταναλωθούν, το μάζεμα των μανιταριών θέλει αρκετή προσοχή, ειδικά όταν δεν είστε ειδικός. Και αυτό γιατί ένας και μόνο δηλητηριασμένος μύκητας αρκεί για να δηλητηριάσει ένα ολόκληρο καλάθι με πεντανόστιμα καστανομανίταρα (boletus badius).
Πέρα από τα φαγώσιμα υπάρχουν και τα φαρμακευτικά, που προκαλούν παρενέργειες όταν τα τρώμε. Μερικά δεν τρώγονται ωμά και άλλα είναι γνωστά για τις ναρκωτικές ουσίες τους. Παραδείγματα τέτοιων μανιταριών είναι το χαρακτηριστικό μανιτάρι που έχει έντονο κόκκινο, η καφετί καπέλο με άσπρες βούλες, (amanita pantherina, amanita muscaria), ο αμανίτης μυγοκτόνος, ο οποίος είναι παραισθησιογόνο και ναρκωτικό είδος γνωστό και ως “τρελομανίταρο”. Χρησιμοποιείτο στη λαϊκή ιατρική τής Aνατολικής Θράκης ως φάρμακο κατά της θέρμης, του παροξυσμού και της ζούρας (καχεξίας). Πρέπει να τονίσουμε ότι μερικά μανιτάρια της οικογένειας coprinus εάν συνδυαστούν με οινοπνευματώδη γίνονται δύσπεπτα. Έτσι μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την αποτοξίνωση των αλκοολικών, προκαλώντας τους, εμετούς και πονόκοιλο μετά την κατανάλωση αλκοόλης.
Μια προειδοποίηση: Τα μανιτάρια είναι ένα είδος ανάμεσα στα φυτά και τα ζώα, πολύ ευαίσθητο και γι’ αυτό πρέπει να καταναλώνονται ολόφρεσκα. Ένας καλός σύγχρονος τρόπος διατήρησής τους είναι να τα καταψύξουμε αφού τα έχουμε καθαρίσει και πλύνει. Έτσι δεν χάνουν την γεύση τους όταν μαγειρεύονται παγωμένα.
Από τα πλέον εντυπωσιακά και αναγνωρίσιμα μανιτάρια (αυτό στην αρχική εικόνα) γνωστό για τις ψυχοτρόπες ιδιότητές του …
Οι μικρές λευκές κηλίδες του είναι παραισθησιογόνες ουσίες…
1 γραμμάριο Amanita Muscaria περιέχει περίπου 50-100 mg ιβοτενικού οξέος, που θεωρείται τοξική δόση…
Ως είδος έχουν μεγάλη ιστορία στον πλανήτη. Η χρήση τους, μάλιστα, απέκτησε θρησκευτική σημασία σε ορισμένους πολιτισμούς, όπως της Σιβηρίας, της αρχαίας Ινδίας, της Σκανδιναβίας.
Για τους σαμάνους της Σιβηρίας τα Amanita Muscaria ήταν ένας εναλλακτικός τρόπος να περιέλθουν σε έκσταση… (Κανονικά, γι’ αυτό το σκοπό χρησιμοποιούν παρατεταμένα τύμπανα και χορό).
Οι Λάπωνες τα αφήνουν να ξεραθούν κι ύστερα τα βάζουν μέσα σε μπουκάλια με κρασί, όπου τα αφήνουν για 2-3 μήνες, πριν τα γευθούν…
Οι ιθαγενείς του Αμαζονίου επίσης τα αφήνουν να ξεραθούν και ύστερα τα καπνίζουν σε πίπες μαζί με καπνό.
Ενώ οι Ινδοί τα μαγειρεύουν με ρύζι…
Αναζητώντας τα άγρια μανιτάρια
Στα δασώδη βουνά της βόρειας Ελλάδας, μέσα στην καταρρακτώδη βροχή και στην πυκνή ομίχλη, υπό τον κίνδυνο των λύκων και των αρκούδων, εκατοντάδες άνθρωποι αναζητούν σπάνιους θησαυρούς οπλισμένοι με ένα μαχαίρι, ένα καλάθι και έναν… οδηγό μανιταρογνωσίας. Τα άγρια μανιτάρια της ελληνικής υπαίθρου έχουν μετατραπεί σε αντικείμενο του πόθου για αυτούς τους παθιασμένους μανιταρόφιλους – για λόγους που δεν περιορίζονται στις γαστριμαργικές απολαύσεις. Η εξεύρεση, η συλλογή και κυρίως η ταυτοποίηση κάθε είδους μανιταριού αποτελεί αυτοσκοπό και απαιτεί αφοσίωση που συναντάται συνήθως σε κυνηγούς ορχιδέων ή μανιώδεις συλλέκτες. Μεταδίδοντας τις πατροπαράδοτες γνώσεις μυκητολογίας από στόμα σε στόμα, με πρακτικά εγχειρίδια και προσφάτως μέσω ίντερνετ, η μανιταρόφιλοι αυξάνονται και πληθύνονται. Μάλιστα, την τελευταία δεκαετία έχουν δημιουργήσει εξειδικευμένους συλλόγους σε ολόκληρη τη χώρα, οργανώνουν σεμινάρια μανιταρογνωσίας, ομαδικές εξορμήσεις και διεθνείς γιορτές μανιταριού!
Η αναγέννηση του παράξενου αυτού «σπορ» ξεκίνησε πριν περίπου δύο δεκαετίες, χάρη στον κ. Γιώργο Κωνσταντινίδη, έναν παθιασμένο ερασιτέχνη μυκητολόγο ο οποίος μεταφράζοντας ξένα βιβλία εμβάθυνε στην μανιταρογνωσία και αποφάσισε να εκδώσει απλά εγχειρίδια που θα έφερναν σε επαφή τους Έλληνες με τις ποικιλίες του τόπου τους.«Αν και οι αρχαίοι Έλληνες είχαν εμβαθύνει στη μυκητογνωσία και όλοι οι όροι της μυκητολογίας είναι ελληνικοί (η ίδια η ρίζα της λέξεις “μύκις” προέρχεται από τις αρχαίες Μυκήνες), η γνώση αυτή η γνώση χάθηκε για πολλούς αιώνες. Το 1993 προσπάθησα να την επαναφέρω με δειλά βήματα, εκδίδοντας τα πρώτα φυλλάδια-οδηγούς», αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο κ. Κωσταντινίδης.
Η μανιταροφιλία διαδίδεται
Ακολούθησαν κι άλλα φυλλάδια, καθώς και έξι βιβλία μανιταρογνωσίας, τα οποία απέκτησαν σταδιακά φήμη και προσέλκυσαν εκατοντάδες κατοίκους της Βόρειας Ελλάδας στο «σπορ» της συλλογής μανιταριών. «Αυτό που έκανα στην ουσία ήταν μια συστηματική ταξινόμηση, δηλαδή ταυτοποίηση των μανιταριών και κατανομή τους σε γένη, οικογένειες, φύλα. Είναι εκλαϊκευμένη μυκητογνωσία με αναλυτικές περιγραφές σε απλή γλώσσα για όλους. Αυτή η γνώση έδωσε στους ερασιτέχνες ασφάλεια απέναντι στον τρομερό φόβο του δηλητηριώδους μανιταριού. Και μετά από δεκαετίες αποφάσισαν να αποδράσουν από το σαλόνι τους και να βγουν στα δάση να ψάχνουν μανιτάρια», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Κωσταντινίδης.
Το 1999 ιδρύθηκε ο πρώτος Σύλλογος Μανιταρόφιλων Δυτικής Μακεδονίας, ενώ με το πέρασμα των χρόνων δημιουργήθηκαν άλλοι οκτώ σε Ελλάδα και Κύπρο. Οι μανιταρόφιλοι διοργανώνουν γιορτές μανιταριού που συγκεντρώνουν 20.000 επισκέπτες από όλο τον κόσμο, ενώ σε τακτά χρονικά διαστήματα ταξιδεύουν στην Ευρώπη όπου συμμετέχουν σε συνέδρια και πανεπιστημιακές έρευνες.
Ανακαλύπτοντας τις κρυφές ποικιλίες
Για τους απλούς ανθρώπους της Βόρειας Ελλάδας, τα εγχειρίδια ήταν μία πύλη για να γνωρίσουν απ’ την αρχή τις ποικιλίες του τόπου τους. «Μεγαλώνοντας στα Γρεβενά γνώριζα μόνο δύο είδη μανιταριών, το πρόβιο και το ζαρκαδίσιο. Όλα τα άλλα είδη τα ονομάζαμε “ζουρλομάρταρα” και οι χωρικοί στην πραγματικότητα τα φοβόντουσαν, ακριβώς γιατί δεν τα γνώριζαν. Δεν αγγίζαμε τίποτα, γιατί καθένα από αυτά θα μπορούσε να είναι δηλητηριώδες! Μάλιστα, όλοι γνωρίζαμε ότι αν ακουμπούσες έστω και λίγο το μαχαίρι σου σε δηλητηριώδες μανιτάρι, οι επιβλαβείς ουσίες μεταφέρονται σε ό,τι άλλο έρχεται σε επαφή με το μαχαίρι. Βγαίνοντας στο δάσος, όμως, έχεις μόνο ένα μαχαίρι. Αν κόψεις έστω και ένα “λάθος” μανιτάρι δηλητηριάζεις όλα τα μανιτάρια που κόβεις στη συνέχεια», λέει στο «Βήμα» ο συνταξιούχος αστυνομικός κ. Γιώργος Μπατσίλας.
Όπως διηγείται, με τον πρακτικό οδηγό ανά χείρας άρχισε να αναγνωρίζει τα ασφαλή και τα δηλητηριώδη, κατορθώνοντας να απολαύσει πολλά διαφορετικά «ζουρλομάρταρα» χωρίς φόβο. Παρ’ όλα αυτά κανείς δεν μπορεί να είναι απόλυτα σίγουρος – ιδίως όταν βρίσκεται στα πρώτα του βήματα. Γι’ αυτό οι έμπειροι γνώστες προσφέρουν δωρεάν online ταυτοποίηση μανιταριών σε όσους ανησυχούν για το τελευταίο τους απόκτημα και αποστέλλουν στην ιστοσελίδα www.manitari.gr τη σχετική φωτογραφία.
manitaria.pdf by Ζήσης Στότζ on Scribd
Επίσης, μπορείτε να αναζητήσετε του Γιώργου Κωνσταντινίδη:ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ – Οδηγός μανιταροσυλλέκτη
Στο πολύ ενδιαφέρον video μπορούμε να δούμε τη σημασία του μαγικού μανιταριού σε όλες τις εποχές, τη σχέση του με τις θρησκείες και τα έθιμα όλου του κόσμου, όπως και την κατάρριψη πολλών μύθων…
The Pharmacratic Inquisition DVD Official Online Edition
Πηγές
nikos-manitarielassonas.blogspot.com
matergaea.blogspot.com
kykeon.ning.com
valentine.gr
tovima.gr
ipet.gr και peri-planomenos
Image by adege from Pixabay
