Η Μυστηριώδης Κυκλική Δομή στη Σπάρτη που μοιάζει με τον τάφο της Αμφίπολης
Το κυκλικό ταφικό μνημείο που ανασκάπτεται στην Αμφίπολη βάζει στη σπαρτιατική επικαιρότητα ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της Ακροπόλεως της Αρχαίας Σπάρτης, το λεγόμενο «Κυκλικό Οικοδόμημα», του οποίου η ταυτότητα εξακολουθεί έως και σήμερα να παραμένει άγνωστη. Είναι το πρώτο αρχαιολογικό μνημείο που συναντάμε στα αριστερά μας όταν ανεβαίνουμε το πλακόστρωτο προς τη Ακρόπολη της Αρχαίας Σπάρτης. Μερικά τμήματά του σώζονται αρκετά καλά όμως δεν έχει γίνει οργανωμένη, πλήρης και λεπτομερής ανασκαφή του γι’ αυτό και τυλίγεται ακόμα σε πέπλο μυστηρίου.
Διαβάστε επίσης: Τύμβος Καστά και o Σπαρτιάτης Στρατηγός Βρασίδας
Πρόκειται για έναν διπλό ημικυκλικό αναλημματικό τοίχο με μέγιστο ύψος 3 μέτρα και εξωτερική διάμετρο 43,30 μ. από μεγάλες λαξευμένες πέτρες με καλά θεμέλια και χωρίς συνδετική ύλη που περιβάλλει έναν χωμάτινο λοφίσκο. Στο κέντρο του λόφου έχει βρεθεί μια μαρμάρινη βάση από την οποία βγαίνει το συμπέρασμα πως στο σημείο αυτό υπήρχαν αγάλματα. Το εντυπωσιακό αυτό μνημείο έχει ανασκαφεί μερικώς δυο φορές, στα 1892 και 1964 κι έκτοτε (ανασκαφικά) ΤΙΠΟΤΕ!
Το γεγονός της μη ολοκληρωμένης ανασκαφής του μνημείου σε συνδυασμό με την επίσης ελλιπέστατη ανασκαφή του χώρου της Ακροπόλεως της Αρχαίας Σπάρτης δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα στο θέμα της ταύτισης του μοναδικού και αξιοθαύμαστου αυτού μνημείου με κάποιο από τα μνημεία της Αρχαίας Σπάρτης που αναφέρει ο Παυσανίας.
Διαβάστε επίσης: Ο Αββάς που Ισοπέδωσε την Αρχαία Σπάρτη
Πολλές και ποικίλες γνώμες έχουν διατυπωθεί σχετικά με το θέμα αυτό:
- Περιφερές οικοδόμημα του Επιμενίδου όπου βρίσκονταν τα αγάλματα του Δία και της Αφροδίτης.
- Χώρος ανδριάντα του Δήμου της Σπάρτης.
- «Σκιάς»: Χώρος συγκέντρωσης της Εκκλησίας του Δήμου.
- Χορός.
- Είδος ορχήστρας.
- Χώρος συναθροίσεων.
- Ηρώον του Βρασίδου.
- Κενοτάφιον Κλεομένους Γ.
- Κενοτάφιον Νάβιδος , κ, α..
Διαφορετικές, επίσης, εκτιμήσεις έχουν κατατεθεί σχετικά με τη χρονολόγηση του μνημείου που ξεκινούν από τον 2ο αιώνα π.Χ και φτάνουν έως τον 5ο αιώνα π.Χ. Το γεγονός ότι τόσοι πολλοί και αξιόλογοι αρχαιολόγοι-ερευνητές, Έλληνες και ξένοι, έχουν εστιάσει το ενδιαφέρον τους στο κυκλικό οικοδόμημα, προσπαθώντας να συμβάλλουν στην ταύτιση και την χρονολόγησή του μαρτυρά την σημαντική και ξεχωριστή αξία του μνημείου αυτού.
Αποκαλύπτουν όμως και την πρωτοφανή αδιαφορία για την ανασκαφική αποκάλυψη των μνημείων της Αρχαίας Σπάρτης που φτάνει ως το σημείο να αγνοείται (και μόνον να υποτίθεται) ακόμα και η θέση της Αγοράς της Αρχαίας Σπάρτης, που σε κάθε ανασκαμμένη αρχαία πόλη αποτελεί τον κορυφαίο και σημαντικότερο χώρο.
Η εύρεση και η ταύτιση της Αγοράς σίγουρα θα έδινε ασφαλείς και αξιόπιστες πληροφορίες για την ταύτιση και των υπόλοιπων μνημείων, μεταξύ αυτών και του «κυκλικού οικοδομήματος» το οποίο (χωρίς να θέλω να υπονοήσω τίποτε – άσχετος γαρ) έχει καταπληκτική ομοιότητα με το κυκλικό ταφικό μνημείο της Αμφίπολης.
Και αναρωτιέται κανείς:
- Ο χωμάτινος λοφίσκος είναι φυσικός ή τεχνητός;
- Αν είναι φυσικός, γιατί χτίστηκε γύρω του αυτό το ημικύκλιο;
- Αν είναι τεχνητός, γιατί οι αρχαίοι Σπαρτιάτες τον δημιούργησαν;
- Μπορεί να είναι τάφος ή κενοτάφιο;
- Μπορεί να βρίσκεται κάτι σημαντικό κάτω από τον όγκο των χωμάτων και τι;
- Συνδέεται το κυκλικό οικοδόμημα με κάποιο άλλο γειτονικό μνημείο; Αν «ΝΑΙ» με ποιο και γιατί;
Όλες αυτές τις απορίες των απλών επισκεπτών του χώρου και τις πολύ περισσότερες και σημαντικότερες απορίες των ειδικών ΜΟΝΟ η αρχαιολογική σκαπάνη μπορεί να λύσει. Οι Λάκωνες και οι Σπαρτιάτες χαιρόμαστε ως Έλληνες για το σημαντικό ανασκαφικό έργο που συντελείται στη Μακεδονία και αλλού καθώς και για τα σημαντικά μνημεία που έρχονται στο φως. Θλιβόμαστε όμως βαθιά για την αρχαιολογική – ανασκαφική εγκατάλειψη της Λακεδαίμονος και δη της Σπάρτης, της οποίας την Ιστορία, το όνομα και τις διαχρονικές παγκόσμιες παρακαταθήκες, αρχές και αξίες «προσκυνούν» σε κάθε σημείο του πλανήτη.
Διαβάστε επίσης: Αρχαία Σπάρτη: 20 αδιανόητα γεγονότα από τη ζωή τους που ελάχιστοι γνωρίζουν
Όταν δεν έχουμε ανασκάψει την Αρχαία Σπάρτη, όταν τα μεμονωμένα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής είναι παντελώς αναξιοποίητα και μη επισκέψιμα, όταν η μυκηναϊκή Πελλάνα είναι καταχωμένη κι εγκαταλειμμένη, όταν ο ανασκαφέας του Αμυκλαίου κ. Δεληβοριάς , εγκατέλειψε απογοητευμένος και προσβλημένος (τρόπον τινά) τη σημαντικότατη ανασκαφή του, όταν το Μενελάιο παραμένει έρημο, μοναχικό, αναξιοποίητο και μερικώς ανασκαμμένο, όταν το πολεοδομικό σχέδιο της πόλης έχει επεκταθεί σε βάρος του αρχαιολογικού χώρου, όταν επιτρέπουμε (ακόμα) στο Στάδιο να καταλαμβάνει τον σημαντικότερο ίσως χώρο της Αρχαίας Σπάρτης, όταν η πολιτική – κοινωνική πίεση για καταχώσεις είναι αφόρητη, όταν το Σωματείο εργαζομένων στο ΥΠΠΟΤ Λακωνίας κάνει σοβαρές καταγγελίες για κατάργηση των υπαρχουσών Εφορειών Αρχαιοτήτων μέσω της συγχώνευσης και «… συστηματική και εγκληματική αδιαφορία της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας για τον πολιτισμό»… φαντάζει υποκριτικό και προκλητικά πρωθύστερο να ζητάμε σήμερα Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο.
«Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν», λοιπόν, ΚΑΙ για τους τοπικούς πολιτικούς – αυτοδιοικητικούς παράγοντες αλλά ΚΑΙ για την τοπική κοινωνία, ή οποία έχει περιπέσει σε μια μεταφυσικού χαρακτήρα μοιρολατρία, θεωρώντας την τοπική στασιμότητα – υπανάπτυξη και την εγκατάλειψη της Σπάρτης και της Λακωνίας από την κεντρική εξουσία ως μια φυσική τάξη πραγμάτων.
Βαγγέλης Μητράκος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1. «ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ» – Χρύσανθος Αθ. Χρήστου, 1960
2. «ΣΠΑΡΤΗ – Συμβολή στη μνημειακή τοπογραφία της» – Ελένη Κουρίνου, 2000
