Θήρα. Μια Ελιά Λύνει το Μυστήριο της Μεγαλύτερης Έκρηξης Ηφαιστείου που γνώρισε η ανθρωπότητα
Νέα δεδομένα στη χρονολόγηση της έκρηξης και στις συνέπειές της σε Μινωικό – Αιγυπτιακό Πολιτισμό.
Ήταν άνοιξη (κι αυτό αποδεικνύεται από σπόρους και γυρεόκοκκους, που βρέθηκαν στην ηφαιστειακή τέφρα) του 1.613 π.Χ., όταν έγινε η μεγαλύτερη έκρηξη ηφαιστείου, που έχει γνωρίσει η Ανθρωπότητα τα τελευταία τουλάχιστον 10.000 χρόνια, η οποία κατάστρεψε ολοσχερώς τη Θήρα και τα κοντινά νησιά σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων.
Από την έκρηξη σηκώθηκαν παλιρροϊκά κύματα, τα οποία σάρωσαν τις ακτές των κοντινών νησιών και της βόρειας Κρήτης. Αυτά κατέστρεψαν μεν κάποιους παραθαλάσσιους οικισμούς, δεν μπορεί να προκάλεσαν όμως, την έναρξη της παρακμής του Μινωικού Πολιτισμού, σύμφωνα με τον ηφαιστειολόγο δρ Γιώργο Βουγιουκαλάκη, ερευνητή του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ι.Γ.Μ.Ε.) και αντιπρόεδρο της Εταιρείας Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας.
Ο κ. Βουγιουκαλάκης σε συνέντευξη, που παραχώρησε στην «Ελεύθερη Έρευνα» έθεσε υπ’ όψη μας τα νέα επιστημονικά δεδομένα, που προέκυψαν από τη χρήση μεθόδων ραδιενεργού άνθρακα (C 14), δεντροχρονολόγησης και παγοχρονολόγησης, σύμφωνα με τα οποία η έκρηξη έγινε τουλάχιστον 100-150 χρόνια νωρίτερα από τη συμβατική ημερομηνία (1.500 π.Χ.), η οποία είχε βασιστεί σε συγκριτικές μελέτες της τεχνικής των αγγείων και σε Αιγυπτιακές πηγές. Πρόσφατα δε, μετά την εξέταση από Πανεπιστήμιο της Δανίας ενός κλαδιού ελιάς, που είχε θαφτεί στην τέφρα της έκρηξης, επαληθεύτηκε τελικά, ότι η έκρηξη έγινε το 1.613 π.Χ. και διήρκεσε μόλις 2-3 εικοσιτετράωρα.
Η δημιουργία και η εξέλιξη του ηφαιστείου της Θήρας.
(Απεικόνιση Ν. Ανδρουλακάκης, Γ. Βουγιουκαλάκης – Ι.Γ.Μ.Ε.).
«Ε.Ε.»: Κύριε Βουγιουκαλάκη, πότε εντοπίζετε την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας;
– Ουσιαστικά, το θέμα της χρονολόγησης της έκρηξης του ηφαιστείου της Θήρας έχει ήδη εντοπισθεί το 1.613 π.Χ. με μια απόκλιση μερικών χρόνων πριν ή μετά, που όμως δεν ξεπερνούν την δεκαετία. Η βεβαιότητά μας αυτή, επισφραγίσθηκε με το σπουδαίο νεοανκαλυφθέν εύρημα, δηλαδή ένα κλαδί ελιάς, με ρίζες και φύλλα, που βρέθηκαν στην καλδέρα του ηφαιστείου της Θήρας. Οι προηγούμενες χρονολογήσεις, που είχαν γίνει σε φυτά με μικρή διάρκεια ζωής μας άφηναν κενά, ενώ τώρα μπορούμε πάνω στο ίδιο δείγμα να εφαρμόσουμε μια σειρά από χρονολογήσεις C 14. Παράλληλα όμως με αυτό έγιναν και άλλες έρευνες από το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο Κορνέλ, και σε πάρα πολλές θέσεις του Αιγαίου, που επιβεβαίωσαν ως χρονολογία έκρηξης του ηφαιστείου το 1.613 π.Χ., με μια ελάχιστη απόκλιση, όπως είπαμε.
«Ε.Ε.»: Το γεγονός ότι δεν βρέθηκαν σκελετοί ούτε στο Ακρωτήρι, ούτε συντρίμμια πλοίων στο πέλαγος σημαίνει, ότι οι κάτοικοι είχαν προβλέψει την έκρηξη και έφυγαν πολύ νωρίτερα;
– Τα στοιχεία που έχουμε εμείς από πλευράς γεωλογίας και ηφαιστειολογίας μας λένε, ότι οι κάτοικοι του νησιού με όσες γνώσεις και εάν είχαν δεν προλάβαιναν να φύγουν. ΄Ηταν πρακτικά αδύνατον ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα. Η εικόνα που έχουμε είναι, ότι αυτή η τεράστια κλίμακας έκρηξη εξελίχθηκε τόσο πολύ γρήγορα, που ήταν αδύνατον να εγκαταλειφθεί το νησί. Όταν ξεκίνησαν τα προειδοποιητικά φαινόμενα και κατάλαβαν, ότι κάτι πολύ κακό συμβαίνει οι κάτοικοι δεν είχαν καμμιά δυνατότητα διαφυγής, γιατί ήταν πάρα πολλοί. ΄Ηταν πάνω από 10.000. Ακόμη και εάν όλα τα εμπορικά τους πλοία, που ήταν και πάρα πολλά, είχαν συγκεντρωθεί για να τους βοηθήσουν, πάλι δεν θα προλάβαιναν να εκκενώσουν την πόλη, λόγω του αριθμού τους.
Αλλά το ότι δεν βρέθηκαν ούτε σκελετοί, ούτε συντρίμμια πλοίων στο Ακρωτήρι, οφείλεται στο γεγονός, ότι είναι το μόνο κομμάτι της ξηράς που βρέθηκε και ερευνήθηκε. Το αρχαίο λιμάνι όμως, ακόμη δεν βρέθηκε και μόνον όταν το ανακαλύψουμε και ανασκαφούν τα σημεία, που ήταν συγκεντρωμένοι οι κάτοικοι, γιατί σίγουρα στο λιμάνι θα είχαν συγκεντρωθεί, τότε θα έχουμε σημαντικές και πολύτιμες πληροφορίες για τις τελευταίες δραματικές ώρες της πόλης, όπως και για την τύχη των κατοίκων της. Πιστεύουμε, ότι στο βυθισμένο αρχαίο λιμένα θα βρούμε σκελετούς, όπως έγινε και στο Ερκολάνο, που καταστράφηκε από την έκρηξη του Βεζούβιου.
Στην πρώτη φάση της καταστροφής σημειώθηκε ένας πολύ ισχυρός σεισμός και σίγουρα το Ακρωτήρι εγκαταλείφθηκε, διότι οι κάτοικοι του νησιού αυτού είχαν μεγάλη εμπειρία από σεισμούς, όπως φαίνεται από τις συνεχείς ανασυγκροτήσεις και τα διάφορα επίπεδα καταστροφών, που έχει υποστεί η πόλη πριν από την μοιραία τελική της. Βλέπουμε, ότι καταστρέφεται ξανά και ξανά από αλεπάλληλους σεισμούς και ξαναχτίζεται ακόμη καλύτερη, όπως μας δείχνουν οι επεμβάσεις στα κτίρια μετά από κάποιο χτύπημα του Εγκέλαδου. Αμέσως η πόλη εκκενώνεται και τα σωστικά συνεργεία αναλαμβάνουν δράση, όπως γίνεται και σήμερα με την ΕΜΑΚ. Επεμβαίνουν επιλεκτικά σε κτίρια, που μπορεί να έχουν μέσα εγκλωβισμένους ανθρώπους και πολύτιμα αγαθά. Το κομμάτι του Ακρωτηρίου που μελετάμε τώρα, έχει καταστραφεί από παλαιότερο σεισμό, όπως διαπιστώνουμε από τις επεμβάσεις των κτιρίων. Οι δε κάτοικοι, έχοντας πάρει μαζί τους ό,τι πολύτιμο και χρήσιμο είχαν, εγκατέλειψαν την πόλη.
Η Θήρα σήμερα. Δεξιά τρισδιάστατη σχηματική γεωλογική τομή.
«Ε.Ε.»: Στην Σαντορίνη, τι είδους κοινωνία είχαμε;
– Στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, στη «συνοικία των πλουσίων», που έχει ανασκαφεί είναι εμφανές, ότι όλοι οι κάτοικοι περνούν καλά, η ευτυχία είναι διάχυτη και δεν υπάρχουν έντονες αντιθέσεις. Εάν αυτή η εικόνα είναι αντιπροσωπευτική, τότε δείχνει μια κοινωνία υγιή, δείχνει μια συσσώρευση πλούτου από την δουλειά τους, όπως και την κατανομή αυτού του πλούτου ισομερώς, για να μην υπάρχουν αντιπάθειες. Δεν υπάρχει θεοκρατία, ούτε στυγνή εξουσία. Οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι, χαλαροί, έχουν ωραιότατα σπίτια με τουαλέττες στον δεύτερο όροφο(!), εργάζονται με χαρά, είναι πλούσιοι και απολαμβάνουν την ζωή τους.
«Ε.Ε.»: Στην περίφημη τοιχογραφία του Ακρωτηρίου οι κωπηλάτες, που εμφανίζονται, έχουν σπαστά κουπιά, για να αντιμετωπίζουν τα κύματα.
– Στην προϊστορική Θήρα η Ναυσιπλοϊα ήταν πάρα πολύ ανεπτυγμένη και επιπλέον διέθεταν και πάρα πολύ προηγημένη Τεχνολογία. Αυτό, αποδεικνύεται από το σχήμα του πλοίου, την θέση των κωπηλατών και το πηδάλιο. Κατασκεύαζαν δηλαδή πολύ γερά πλοία, ικανά να ταξιδεύουν πολύ μακρυά με ασφάλεια. Αλλά για το παράξενο σχήμα των κουπιών ακόμη δεν μπορούμε να αποδείξουμε τίποτα. Η τοιχογραφία του Ακρωτηρίου, που είναι πανάρχαια, γιατί δεν βρήκαμε κάτι πιο παλιό επιβεβαιώνει την επικοινωνία της Σαντορίνης με την Πελοπόννησο, γιατί στα απέναντι πλοία, είναι Μεσσήνιοι. Αυτό αποδεικνύεται από τα κράνη τους και γενικά από όλη την αναπαράσταση, που δείχνει να είναι μία πομπή, που έχει σχέση με την Πελοπόννησο.
Ο κλώνος της ελιάς, βάσει του οποίου αναθεωρούνται όλα τα ως τώρα δεδομένα για τις σχέσεις Μινωικού, Μυκηναϊκού και Αιγυπτιακού Πολιτισμών. Αριστερά η τρύπα, απ’ όπου πάρθηκε ο κλώνος της ελιάς, της οποίας οι ρίζες φτάνουν έως κάτω στη σκουρόχρωμη επιφάνεια. Επάνω δεξιά φαίνεται η τρύπα με τον κλώνο και κάτω ο ενός μέτρου κλώνος.
«Ε.Ε.»: Οι σχετικές με τις σχέσεις Μινωικού, Μυκηναϊκού και Αιγυπτιακού Πολιτισμού θεωρίες των αιγυπτιολόγων με τα νέα επιστημονικά δεδομένα ανατρέπονται;
– Πράγματι. Κατ’ αρχάς εάν ψάξετε στην Αίγυπτο για χρονολογήσεις, που να βασίζονται στην μέθοδο του C 14 δεν θα βρείτε ούτε μία. Οι ΄Αγγλοι και οι άλλες Σχολές Αρχαιολογίας δημιούργησαν μια ολόκληρη κλίμακα χρονολόγησης, που είχε ως βάση της τις ηλικίες των Φαραώ και την διάρκεια της βασιλείας τους. Σήμερα όμως, διαπιστώνουν, ότι κάποιοι Φαραώ λείπουν, ενώ μερικοί έχουν ίδια ονόματα. Συνεπώς η χρονολογία έκρηξης, που μας έδωσαν δεν ήταν τεκμηριωμένη, όπως το σημερινό 1.613 π. Χ.. Υπάρχει μεγάλη διαφορά, την οποία δεν μπορούν να καλύψουν.
