Λυκόσουρα. Η Πρώτη Πόλη στον Πλανήτη Γη. Σκέψεις
Σπύρος Μακρής
περιεχόμενο νόησης, δημιουργικής σκέψης και ελεύθερου συνειρμού
Όταν επισκέφθηκα την Λυκόσουρα, την αρχαία αρκαδική πόλη, ένιωσα μέσα μου μια εκπληκτική θετική ενέργεια. Ίσως, να τη βίωσα επειδή μου έχει ξανασυμβεί και σε άλλους ανοιχτούς αρχαιολογικούς τόπους στην Ελλάδα, οπότε θεώρησα ότι θα το ένιωθα και πάλι. Κάθισα σε μια σκιά και έκλεισα τα μάτια. Είδαν πολλά τα μάτια της φαντασίας μου και τότε θυμήθηκα ότι ο Παυσανίας είχε γράψει κάτι πολύ περίεργο για την αρχαία πόλη, το οποίο με έβαλε σε βαθιές σκέψεις και με παρέσυρε σε ελεύθερους συνειρμούς.
Διαβάστε επίσης: Πέντε Αρχαίες Πόλεις με Μυστηριώδη Προέλευση
«Λίγο ψηλότερα είναι ο περίβολος του τείχους της Λυκόσουρας, μέσα στον οποίο υπάρχουν λίγοι κάτοικοι. Η Λυκόσουρα είναι η αρχαιότερη απ’ όλες τις πόλεις που υπήρξαν ποτέ πάνω σε ηπειρωτική ή νησιωτική γη, η πρώτη πόλη που είδε το φως του ηλίου· χρησίμεψε ως το υπόδειγμα για τη δημιουργία άλλων πόλεων». (Παυσανίας VIII,38,1)
Σε ποια γη και ποια νησιά αναφέρεται ο Παυσανίας; Σε ποιες μεγάλες και ποιες μικρές ξηρές που περιβρέχονται από θάλασσα; Μήπως εννοούσε της Πελοποννήσου και των γύρω νησιών; Μήπως εννοούσε την Ελλάδα και των νησιών της; Ή μήπως εννοούσε ολόκληρη τη Γη, όλες τις ηπειρωτικές ξηρές που υπήρχαν τότε, τις ηπείρους και όλες τις θάλασσες από τις οποίες ξεπροβάλουν μικρές ή μεγάλες επιφάνειες ξηράς; Υποθέτω πως ο Παυσανίας γνώριζε ήδη από τον Ερατοσθένη ότι η Γη είναι στρογγυλή, μια σφαίρα και, πιθανότατα, θα είχε διαβάσει από τον Δίωνα τα υπονοούμενα του Διογένη για την ύπαρξη της αμερικανικής ηπείρου (Διαβάστε επίσης: Στον διάλογο Μ. Αλεξάνδρου και Διογένη αναφέρεται μία ήπειρος πέρα από τον μεγάλο ωκεανό μεγαλύτερη από την Ασία).
Κατά συνέπεια, θα τολμήσω να πω ότι ο Παυσανίας είχε μια σφαιρική εικόνα για τον πλανήτη μας καθώς και άλλες πιθανές γνώσεις γι’ αυτόν. Πόσο άστοχο, λοιπόν, θα ήταν να κάνω τη σκέψη ότι αναφέρεται στην Λυκόσουρα ως την πρώτη πόλη σε ολόκληρο τον πλανήτη Γη; Ότι δηλαδή όταν ανέτειλε ο Ήλιος το πρώτο διαφορετικό από τα πράγματα που «αντίκρισε» καθώς γύριζε η Γη, ήταν μια πόλη, η Λυκόσουρα. Αν θα μπορούσε να ισχύει κάτι τέτοιο αυτομάτως υποδηλώνεται πως την προηγούμενη μέρα η πόλη δεν υπήρχε. Έτσι δεν είναι;
Αν πράγματι μια μέρα ο Ήλιος σηκώθηκε το πρωί και σε ολόκληρο τον πλανήτη το πρώτο που είδε ήταν μια πόλη, θα μπορούσε να σημαίνει πως πουθενά αλλού δεν υπήρχε καμία άλλη πόλη, επιπλέον, ότι χτίστηκε σε ένα βράδυ, δηλαδή αφού πρώτα έδυσε ο Ήλιος την προηγούμενη μέρα. “Μα”, θα μου πείτε και θα έχετε δίκιο, “ο Παυσανίας χρησιμοποιεί μυθολογικά στοιχεία, λογοτεχνικούς όρους, παρομοιώσεις, μεταφορές κλπ για να περιγράψει αυτό που θέλει, οπότε «ποιητική αδεία», η Λυκόσουρα χτίστηκε σε μια νύχτα – και το κάνει αυτό για να δείξει το μεγαλείο και την σπουδαιότητά της.” Δεν μπορώ να διαφωνήσω. Όχι. Αλλά… Κι αν ο Παυσανίας κυριολεκτεί;
Προσωπικά, θεωρώ λάθος να διαβάζουμε έναν αρχαίο Έλληνα συγγραφέα και ό,τι βρίσκουμε λογικό, μετρήσιμο και βατό, να το πιάνουμε σαν ιστορικό στοιχείο, αλλά ό,τι φαντάζει απίθανο και παράλογο συγκριτικά με όσα έχουμε διδαχτεί, να το απομονώνουμε ως άνευ ουσίας. Νομίζω ότι αυτή η τακτική έχει οδηγήσει σε πολλά λάθη. Είναι σα να έχουμε έναν άνθρωπο, το σώμα του, τις πράξεις του τα οποία όλα τα βλέπουμε και άρα υπάρχουν, αλλά να τα ξεχωρίζουμε από το πνεύμα, τη νόηση, την ψυχή, την σκέψη και όλα όσα κάνουν τα προηγούμενα να υφίστανται. Με δυο λόγια, επιλέγουμε να διακρίνουμε και να βλέπουμε αυτό που φαίνεται και να αγνοούμε τα υπόλοιπα.
Πιστεύω ότι ο Παυσανίας, όπως και ο Ηρόδοτος μαζί και πολλοί άλλοι, ενσωμάτωναν στις ιστορίες τους και στις περιγραφές τους υπερβατικά και μυθολογικά στοιχεία, όχι έτσι για πλάκα. Κάτι ήθελαν να πουν. Οι απλοί αναγνώστες της εποχής τους, νομίζω είναι προφανές ότι καταλάβαιναν – δεν έκαναν διαχωρισμό. Ήταν γι’ αυτούς κάτι ενιαίο. Εμείς οι σύγχρονοι δεν το καταλαβαίνουμε γιατί έχουμε αποκοπεί από αυτή την οπτική θεώρηση των πραγμάτων. Τέλος πάντων, κλείνω αυτή την παρένθεση σκέψεων για το πως μπορεί να σκέφτονταν οι αρχαίοι, για να ολοκληρώσω τις σκέψεις μου σχετικά με την Λυκόσουρα.
Λοιπόν, αν υποθέσουμε ότι ο Παυσανίας θα μπορούσε να κυριολεκτεί καθώς μυθολογεί, τότε οι σκέψεις μου με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι πιθανό η Λυκόσουρα να αποτελεί την πρώτη πόλη που ιδρύθηκε παγκόσμια, πριν ακόμα και από την μυθική Ατλαντίδα που παραχωρήθηκε από τους Θεούς στον Ποσειδώνα. Επιπλέον, η Λυκόσουρα, χτίστηκε σε μια νύχτα. Ιδρύθηκε από τον Λυκάονα, πρώτο βασιλιά των Αρκάδων και γιο του Πελασγού, ο οποίος σύμφωνα με μια παράδοση, ήταν ο πρώτος άνθρωπος που αναδύθηκε απ’ τη γη κι έγινε έτσι γενάρχης των ανθρώπων. (Διαβάστε επίσης: Έλληνες. Ήρθαν από τα άστρα ή βγήκαν από την Γη;). Σύμφωνα με άλλη παράδοση ήταν γιος του Ποσειδώνα και της νύμφης Λάρισας, αδελφός του Αχαιού και του Φθίου.
Ο Παυσανίας σημειώνει ότι πριν τον Λυκάονα και την ίδρυση της Λυκόσουρας, οι άνθρωποι ζούσαν στην ύπαιθρο, σε σπήλαια και ότι ο πατέρας του ο Πελασγός, ο γενάρχης των βασιλέων της Αρκαδίας, ήταν αυτός που δίδαξε στους Πελασγούς να φτιάχνουν καλύβες και να επεξεργάζονται τα δέρματα των ζώων για να τα φοράνε σαν ρούχα. Αυτό σημαίνει ότι πριν τον Λυκάονα δεν ήξεραν να χτίζουν και να οικοδομούν. Αναρωτιέμαι, λοιπόν…
Ποιος τους έμαθε να το κάνουν; Ποιος έφερε τη γνώση της δόμησης και της οικοδόμησης; Ποιος σχεδίασε την αρχιτεκτονική του πρώτου Ναού της Δέσποινας, ή την όποια ρυμοτομία της Λυκόσουρας; Ακόμα κι αν δεν χτίστηκαν όλα αυτά σε ένα βράδυ ή σε μια ημέρα – και πάλι – μένει να αναρωτηθούμε πως και από ποιον ή ποιους τα έμαθαν. Μάλλον, θα ήταν παρακινδυνευμένο να προχωρήσω σε σκέψεις για ένα προηγμένο πολιτισμό που έφερε τέτοιες γνώσεις – αλλά δεν μπορώ να το αποκλείσω. Αν πάλι δεν απορρίψω την υπόθεση μιας ομάδας ανθρώπων που ήξεραν να χτίζουν, τότε, προφανώς δεν θα ήταν η Λυκόσουρα η πρώτη πόλη που είδε ο Ήλιος, αλλά των οικοδόμων που δίδαξαν την τέχνη τους. Έτσι δεν είναι; Κάπου εκεί κοντά ή λίγο πιο μακριά θα ζούσαν! Σωστά; Δεν μπορεί να ήρθαν ουρανοκατέβατοι! Ή μήπως;…
Όχι, όχι. Πάλι κάνω άλματα σκέψης και δεν μου φταίτε, αγαπητοί φίλοι αναγνώστες, να σας παρασύρω σε ένα καλπασμό εικασιών, με όχημα την φαντασία μου. Ποιος, σοβαρός και λογικός άνθρωπος θα κάτσει να χάσει το χρόνο του για φληναφήματα τέτοιου είδους; Ας παραμείνουμε, λοιπόν, στα γνωστά και δεδομένα, αυτά που ισχύουν, χωρίς υπερβολές και χωρίς πολλές-πολλές σκέψεις: Ο πρώτος μυθικός βασιλιάς της Αρκαδίας. Λυκάων, ίδρυσε την Λυκόσουρα την πρώτη πόλη που είδε ο Ήλιος, την παλαιότερη όλων των πόλεων σε γη και νησιά – ένα μυθολογικό πλαίσιο για την αρχαία πόλη όπως μας το προσφέρει ο Παυσανίας.
*απόσπασμα από το ανέκδοτο βιβλίο νόησης και επινόησης του Σπύρου Μακρή, με τίτλο «Αθώα Γη» – εδώ, προσαρμοσμένο για το διαδίκτυο.
diadrastika / Image by Marc Stevens from Pixabay
