Οι Χαμένες Συνέχειες της Ιλιάδας και Οδύσσειας
Όλοι γνωρίζουμε την Ιλιάδα και την Oδύσσεια, αλλά πόσοι έχουν αναρωτηθείαπό που προέρχεται η γνώση μας π.χ. για τον θάνατο του Αχιλλέα, αφού η Ιλιάδα τελειώνει με τον θάνατο του Έκτορα; Ίσως πολλοί να υποθέτουν ότι τα υπόλοιπα επεισόδια, τα πριν και τα μετά τον θυμό του Αχιλλέα, είναι κατασκευάσματα των νεότερων τραγικών ποιητών, αλλά στην πραγματικότητα υπήρχε ένα πλήθος επών με θέμα τα πριν, τα μετά και τα της Τρωικής εκστρατείας.
Διαβάστε επίσης: Μυστική Ιλιάδα του Ομήρου. Το αρχαιότερο σύγγραμμα αστρονομίας;
Όλα αυτά τα έπη ήταν κοινό κτήμα των Ελλήνων (και των Ρωμαίων, που απ’ αυτά εμπνεύστηκαν τη δική τους επική ποίηση) και διασώζονταν μέχρι τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού. Σήμερα δεν υπάρχουν παρά αποσπάσματα, αλλά έχουμε αρκετές έμμεσες πληροφορίες για να μπορούμε ν’ ανασυγκροτήσουμε μια γενική εικόνα τους. Όλα τους είναι προγενέστερα του 600 π.Χ. κι αυτό δείχνει τον τεράστιο πλούτο επικής ποίησης πάνω στον οποίο «ακούμπησε» η κλασική Ελλάδα.
α. Τα Κύπρια
Σαν συγγραφέας τους φέρεται ο ίδιος ο Όμηρος, αλλά κι ο Κύπριος Στασίνος ή ο Σαλαμίνιος ή ο Ηγεσίας ο Αλικαρνασσεύς. Η ημερομηνία συγγραφής τους είναι άγνωστη, αλλά εκτείνονταν σε έντεκα βιβλία (η Ιλιάδα ως γνωστόν σε 24).
Περιέγραφαν τα του γάμου του Πηλέα, την κρίση του Πάρη, την εκπαίδευση του Αχιλλέα από τον κένταυρο Χείρωνα, την συγκέντρωση των Αχαιών στην Αυλίδα και την θυσία τής Ιφιγένειας και τέλος τον φόνο του Τρωίλου από τον Αχιλλέα δίπλα στον βωμό του Απόλλωνα.
β. Η Αιθιοπίς
Πέντε βιβλία του Αρκτίνου του Μιλήσιου, με πιθανότερη ημερομηνία συγγραφής τους, το 780 π.Χ. Περιέγραφαν την σύγκρουση του Αχιλλέα και της βασίλισσας των Αμαζόνων Πενθεσίλειας κι ακόμα την συντριβή του Αιθίοπα Μέμνονα, γιου της Ηούς και του αδελφού τού Πριάμου Τιθωνού. Συνέχιζε με το θάνατο του Αχιλλέα από το βέλος του Πάρη και την διαμάχη Αίαντος και Oδυσσέα για την πανοπλία του νεκρού, που καταλήγει στην παραφροσύνη του Αίαντα και τέλος, την αυτοκτονία του.
γ. Μικρά Ιλιάς
Τέσσερα βιβλία άγνωστης ημερομηνίας, γραμμένα από τον Λέσβιο Λέσχη ή τον Θεστορίδη ή τον Διόδωρο ή τον ίδιο τον Όμηρο. Περιέγραφαν την σύλληψη τού Τρώα μάντη Έλενου από τον Oδυσσέα και την αποκάλυψη απ’ αυτόν ότι το Ίλιον θα έπεφτε μόνο εάν ο γιος του Αχιλλέα Νεοπτόλεμος οπλιζόταν με τα οστά του Πέλοπα κι εάν επίσης οι Αχαιοί έκλεβαν από τους Τρώες το Παλλάδιον, ένα θεόσταλτο είδωλο της Αθηνάς.
O Διομήδης κι ο Oδυσσέας κλέβουν το Παλλάδιον, ενώ η πανοπλία του Αχιλλέα, που είχε κερδίσει από τον Αίαντα ο Oδυσσέας, παραδίδεται στον Νεοπτόλεμο. Ακολουθούσε η περιγραφή της κατασκευής του Δούρειου Ίππου και η άλωση της Τροίας.
δ. Ιλίου Πέρσις «Άλωση της Τροίας»
Δύο βιβλία του Αρκτίνου του Μιλήσιου, που πιθανόν ν’ αποτελούσαν συνέχεια της Αιθιοπίδος. Περιέγραφε την πτώση της Τροίας, καθώς και τα του Αινεία, που διασώζεται κουβαλώντας τον πατέρα του Αγχίση στους ώμους του.
Συνέχιζε με το βιασμό της Κασσάνδρας μέσα στο ιερό της Αθηνάς από τον Αίαντα το Λοκρό και τους φόνους του Πριάμου και τού γιου τού Έκτορα Αστυάνακτα από τον Νεοπτόλεμο. Τελείωνε με την θυσία της κόρης του Πριάμου Πολυξένης επάνω στον τάφο του Αχιλλέα.
ε. Oι Νόστοι «Οι Επιστροφές»
Πέντε βιβλία άγνωστης ημερομηνίας, του Τροιζηνίου Αγία ή ενός άγνωστου Κολοφώνιου ή πιθανόν του ίδιου του Oμήρου. Περιέγραφαν την επιστροφή στην πατρίδα τους, άλλων ηρώων του Τρωικού πολέμου, όπως και τον φόνο του Αγαμέμνονα και την τιμωρία του Oρέστη.
στ. Τηλεγόνεια
Δύο βιβλία του Κυρηναίου Ευγάμμονος, γραμμένα περί το 600 π.Χ. Αποτελούσαν συνέχεια της Oδύσσειας κι αφηγούνταν τα μετά την επιστροφή του Oδυσσέα μέχρι και το θάνατό του από τα χέρια τού γιου του με την Κίρκη, Τηλεγόνου. Ο Αριστοτέλης σχολιάζοντας τα έργα τού Τρωικού κύκλου, γράφει: “υπάρχει εδώ υλικό για πολλές τραγωδίες” και βέβαια, η επίδρασή τους στην λυρική ποίηση και στις εικαστικές τέχνες ήταν και είναι τεράστια.
Η πληθώρα αυτή λογοτεχνημάτων περί του Τρωικού πολέμου αποτελούν το συλλογικό καταστάλαγμα μιας μακραίωνης “ηρωικής” παράδοσης επαγγελματιών ραψωδών, που επιτελούσαν το ιερό καθήκον τής μεταλαμπάδευσης τών ηθικών αξιών υπό το πέπλο τής ψυχαγωγίας, όπως ακριβώς μας περιγράφεται και στην ίδια την Oδύσσεια, όταν ο Δημόδοκος διηγείται στον ίδιο τον Oδυσσέα την κατασκευή του Δούρειου Ίππου.
Η μεγαλοφυΐα του Ομήρου, κάλυψε με τη λάμψη της την συγκρότηση, σε ενιαίο σώμα, αυτής της μακραίωνης παράδοσης, που υπήρξε κι ο συνεκτικός ιστός μιας χιλιόχρονης θριαμβευτικής πορείας που σημάδεψε την ανθρωπότητα.
Βασίλης Καμπόλης και mythagogia / Image by Darkmoon_Art from Pixabay
