Αίας ο Σαλαμίνιος: Ένας Γίγαντας Ύψους 4 μέτρων
Γράφει ο συγγραφέας Γιώργος Λεκάκης
http://www.lekakis.com
Το θέμα του Αίαντος δεν έχει εξετασθεί όπως θα του έπρεπε. Ο Σαλαμίνιος ήρως ήταν γίγας και το θέμα του γιγάντιο.
Όπως αναφέρει ο αδιάψευστος Παυσανίας, οι επιγονατίδες του Αίαντος ήταν ακριβώς στο μέγεθος ενός δίσκου πεντάθλου αγοριού. Ο δίσκος ενός αγοριού είχε περίπου 12 εκατ. διάμετρο, ενώ μια κανονική επιγονατίδα ενήλικος είναι περίπου 5 εκατ.! Αυτό, με απλή αναλογία και απλά μαθηματικά, μας λέει ότι ο Αίας είχε περίπου 4,3 μ. ύψος! Γι’ αυτό αναφέρεται ως γίγας.
Αυτό αποκλείει την ιστορία του Τρωικού να συμβαίνει στα μυκηναϊκά χρόνια, διότι σε αυτά δεν συνυπήρχαν 4μετροι γίγαντες και απλοί άνθρωποι. Αυτό συνέβαινε στα πολύ παλαιότερα χρόνια, στα παλαιολιθικά… Αλλά το θέμα των γιγάντων είναι θέμα ταμπού για την Αρχαιολογία και την Ανθρωπολογία…
Ως γνωστόν, μετά την ταφή του Έκτορος, ο Αχιλλεύς γυρνά γύρω από τα τείχη της Τροίας, λέγοντας ότι έρχεται η καταστροφή της πόλεως! Ο Απόλλων, θυμωμένος, με το πρόσχημα του Πάριδος, τον κτυπά στην πτέρνα, το μόνο θνητό του μέρος, και τον σκοτώνει. [1]
Μετά τον θάνατο και την κηδεία του, ο Αίας ζητά τα όπλα του Αχιλλέως. Δικαιωματικώς, δεδομένου ότι ήταν συγγενής του (ήταν ο εξάδελφός του). Αλλά λόγω της οργής της Αθηνάς, ο Αγαμέμνων και ο Μενέλαος τον απορρίπτουν και τα δίνουν στον ευνοούμενό της και συγχωριανό της, βασιλιά της Ιθάκης, Οδυσσέα. Ο Αίας γίνεται έξαλλος και σε μια στιγμή τρέλλας σκοτώνει τα κοπάδια του και αυτοκτονεί με το ίδιο ξίφος που είχε λάβει από τον Έκτορα, όταν αντιμετώπισαν ο ένας τον άλλον σε μια μονομαχία!
Όμως, δεν αυτοκτονούν έτσι απλά οι γίγαντες. Πολλοί οι μύθοι της σύγχρονης λαογραφίας μας, κατά τους οποίους άκακοι γίγαντες κατοικούσαν σε ανεξάρτητα χωριά, γειτονικά με χωριά στα οποία κατοικούσαν «κανονικοί άνθρωποι», αλλά μια μέρα αποφάσισαν ν’ αυτοκτονήσουν, διότι οι άνθρωποι τους εκμεταλλεύονταν και τους αδικούσαν στις δοσοληψίες…
Η αυτοκτονία του Αίαντος του Τελαμωνίου ήταν από τα προσφιλέστερα θέματα στην αρχαία ζωγραφική. Και συνέχισε έως τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση. Η μανία του απασχόλησε και ιατρικά συνέδρια και συγγράμματα, ενώ η δίκη του Τεύκρου, που επακολούθησε, είναι παροιμιώδης στην Ιστορία της Νομικής Επιστήμης και του Αρχαίου Δικαίου (δυστυχώς δεν διδάσκεται στους φοιτητές Νομικής στην Ελλάδα).
Ο Τεύκρος εκδιώχνεται από την πατρώα γη, και του δίνεται έτσι η ευκαιρία, ως άλλος Οδυσσέας, να πλανηθεί στις θάλασσες και να ιδρύσει αποικίες, επ’ ωφελεία του αγαπημένου του νησιού, της Σαλαμίνος. Έτσι ιδρύει αποικίες στην Κρήτη, την Κύπρο, την Ιβηρική, την Β. Ιταλία, κ.ά. Ειδικώς στην Ιταλία το θέμα του Αίαντος (Aivas, Evas, Ajax, ετρουσκ. Αich) ήταν ιδιαιτέρως αγαπητό.
Στο Paestum της Πομπηίας, λ.χ. το μουσείο είναι γεμάτο από συναρπαστικά ευρήματα της περιοχής (που χρονολογούνται από την νεολιθική εποχή), αλλά οι πρώτες μετόπες του ναού από τον ποταμό, διηγούνται ιστορίες της ελληνικής μυθολογίας, με σπάνιες εικόνες από την ελληνική αρχαϊκή εποχή, όπως τον Αίαντα, από την «Ιλιάδα», να πέφτει επάνω στο σπαθί του, και ν’ αυτοκτονεί… Το σημαντικό είναι οι σωστές αναλογίες: Ο Αίας, αν και διπλωμένος στα δυο, έχει ύψος όσο το κτήριο δίπλα του! Αν υποθέσουμε ότι ένα μονώροφο κτήριο έχει ύψος περίπου 2 μ., τότε το γλυπτό σωστά απεικονίζει τον Αίαντα ως έχοντα ύψος πάνω από 4 μ.!
Αφορμή για όλα αυτά, μου έδωσε ένας πανέμορφος ετρουσκικός ερυθρόμορφος κύλικας-κρατήρας (του 400-350 π.Χ., ύψους 39,37 εκατ.) για κρασί, από το Vulci [2], που υπάρχει αυτήν την στιγμή στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου (αρ. 1867,0508.1328). Το αγγείο έχει «φυγαδευθεί» από το 1867 από την αινιγματική Ετρουρία, αποικία των Τρώων, προς την Αγγλία, όπου και αγοράσθηκε από το Βρετανικό Μουσείο. Άγνωστο πώς, αφού απαγορεύεται η αγοραπωλησία αρχαίων…
Όσον αφορά το αγγείο, έχει σχέδια κόκκινα σε μαύρο φόντο, με λευκά σημεία, στο γνωστό ετρουσκικό ύφος. Κάτω από τα σχέδια, υπάρχουν “palmettos”.
Στην α όψη αυτού του αγγείου, εικονίζεται η σκηνή της αυτοκτονίας του Αίαντος. Γυμνός και γενειοφόρος, ο Σαλαμίνιος ήρως φορώντας ένα στεφάνι, πέφτει στα γόνατά του, προς τ’ αριστερά επάνω από το σπαθί του, το οποίο βγαίνει μέσα από το σώμα του, από τον αριστερό ώμο του! Το αίμα είναι ορατό γύρω από το τραύμα και την λαβή του σπαθιού και κάνει την εικόνα συγκλονιστική. Στ’ αριστερά είναι η ασπίδα του. Παραπάνω, ένα ένδυμα με αναρτημένο σε δύο «μανταλάκια». Στα δεξιά, είναι μια μεγάλη θήκη, με λευκή ταινία, ένα κούτσουρο από δένδρο, και ένα ένδυμα επίσης αναρτημένο σε δύο «μανταλάκια». Η σκηνή εκτυλίσσεται στην σκηνή του Αίαντος. Το έδαφος υποδεικνύεται παρακάτω. Επάνω από τον Αίαντα, είναι ανάδρομα γραμμένη επιγραφή, σε λευκό χρώμα, με το όνομά του!
Στην β όψη, εικονίζεται ο Ακταίων να καταβροχθίζεται από τα κυνηγόσκυλα του, ενώ υπάρχει και πάλι επιγραφή, σε ετρουσκικούς χαρακτήρες, που γράφει «NVIATA, Α(κ)ταίων».
Πολλά έργα με θέμα τον Αίαντα υπάρχουν σε μουσεία, σε τοιχογραφίες, σε αγγεία, σε σφραγιδόλιθους. Ήταν αγαπημένο θέμα και του Εξηκία. Θα επανέλθω.
[1]: Αλλά, αυτή η ιστορία αφήνει ανοικτά κι άλλα ενδεχόμενα… Ο Pierre Grimal λ.χ. στο βιβλίο «Κλασικοί Μύθοι» (εκδ. Penguin) λέει πως ο Αχιλλεύς ήταν θυμωμένος με τον Αγαμέμνονα και πήρε την Ωραία Ελένη μακριά, καθώς και ο ίδιος ήταν μνηστήρας της!
Η δε Bettany Hughes στο έργο της «Ωραία Ελένη» λέει ότι αυτή ελατρεύετο ως φαρμακεύτρα θεά του οπίου! Γιατί άραγε να ήταν τόσο πολυπόθητη η Ελένη και να είχε τόσους πολλούς μνηστήρες; Ένας άλλος μύθος λέει, επίσης, ότι παρέλασε γυμνή ενώπιον εκατό Δαναών αρχόντων!
[2]: Αρχαία ετρουσκική πόλη, του Montalto di Castro, στην επαρχία του Viterbo, στο Λάτσιο, στην δεξιά όχθης του ποταμού Fiora. Ήταν μία από τις μεγαλύτερες πόλεις-κράτη, με ισχυροτάτη ναυτιλία και εμπόριο με την Ελλάδα και την Ανατολή. (Αποδεικνύεται από τα πολυτελή ταφικά αντικείμενα που ευρέθησαν στην νεκρόπολη και σήμερα δυστυχώς είναι διάσπαρτα σε μουσεία σ’ όλον τον κόσμο).
Στις γύρω νεκροπόλεις υπάρχουν χιλιάδες τάφοι, σε διάφορα σχήματα και τύπους: Απλοί τάφροι, τύμβοι , θαλαμωτοί, κλπ. δείχνοντας την πολυπολιτισμικότητα της πόλεως, με κέντρο τον ελληνικό πολιτισμό. Ανάμεσα στα πιο γνωστά: Ο μεγάλος τύμβος της Cuccumella (ύψους 18μ., διαμέτρου 75μ.!), η Cuccumelletta, η Ροτόντα, ο λεγόμενος «τάφος του François», κ.ά. Στην Osteria υπάρχουν διάφοροι θαλαμωτοί τάφοι, που χαρακτηρίζονται από το σκαλιστό ταβάνι, όπως ήταν το έθιμο στα ετρουσκικά σπίτια.
Ανάμεσα στα πιο εντυπωσιακά μνημεία, είναι το επιβλητικό Διαβολογέφυρο (3ου αι. π.Χ.), το οποίο υψώνεται 30 μ. υψηλά, επάνω από τον ποταμό Fiora, κοντά στο μεσαιωνικό κάστρο της Badia!
(*) Περισσότερα για το αγγείο δες: El. Cer. ii. pl. 102; Inghirami, Vasi Fitt. iv. pl 396; Overbeck, Her. Bildw. pl. xxiv. 2, p. 568; Mon. dell’ Inst. ii. pl. 8; Muller-Wieseler, Denkm. d. a. Kunst, ii. 17, 185; Ann. dell’ Inst. 1834, p. 264 ff., cf. ibid. 1836, p. 26; Arch. Zeit. 1871, p. 61; Birch, Ancient Pottery, p. 460; Baumeister, p. 2005. A similar representation (but early Greek) in Arch. Anzeig. 1891, p. 116, fig. 5. For the subject, cf. Bull. Arch. Nap. N. S. i. pl. 10; Mon. dell’ Inst. xi. pl. 42; Roscher, i. p. 130.
pireorama και ellasellas / Image by migfoto from depositphotos.com
