Πως Έφτιαχναν τις Φαγώσιμες Ελιές οι Έλληνες κατά την αρχαιότητα
ΣΥΝΤΑΓΕΣ
Του Φλωρεντινού
Κατασκευή εκλεκτών ελιών
Παίρνουμε μεγάλες ελιές, απείραχτες και μαζεμένες με το χέρι, τις χαρακώνουμε γύρω-γύρω με καλάμι κοφτερό και τις βάζουμε σε αγγείο καινούριο απίσσωτο.
Από επάνω ρίχνουμε αλάτι καλά τριμμένο και αφού λιώσει το αλάτι τις βάζουμε σε άλλο αγγείο γεμάτο μέλι, έτσι που το μέλι να βγαίνει από πάνω από τις ελιές.
Αν δεν έχουμε μέλι τις βάζουμε κατά τον ίδιο τρόπο σε πετιμέζι μέσα στο οποίο έχουμε ανακατέψει και φύλλα κιτριάς. Μερικοί βάζουν μέσα και σπόρο από μάραθο και πιπέρι και σπόρο από σέλινο και άνηθο και έτσι γίνονται έκτακτες οι ελιές. Υπάρχουν όμως πολλοί που δεν τον ξέρουν τον τρόπο της κατασκευής των.
Κατασκευή ελιών με οξύμελι (ξιδόμελο)
Διαλέγουμε ελιές μικρούλες, τις καλλίτερες, δηλαδή μαύρες και εντελώς απείραχτες μαζί με το κλαδί τους, τις πλένουμε με κρύο νερό και τις στεγνώνουμε επάνω σε καλαμωτή. Έπειτα τις βάνουμε σε σκαφίδι και χύνουμε επάνω λάδι και αλάτι, 320 δραμ. στις 7 οκάδες ελιές, και τις ανακατεύουμε σιγά με το χέρι για να μη σπάσουνε. Κατόπιν τις βάνουμε σε αγγεία και χύνουμε μέσα οξύμελι τόσο που να βγαίνει επάνω από τις ελιές. Το αγγείο το βουλώνομε με κλαδιά από μάραθο.
Κατασκευή ελιών με μούστο
Μαζεύουμε άσπρες ελιές και της μουσκεύουμε 6 ήμερες σε θαλασσινό νερό. Έπειτα τις βάζουμε σε αγγείο και χύνουμε από πάνω φρέσκο μούστο, έτσι όμως που να μην παραγεμιστεί και χυθεί ο μούστος όταν βράση. Αφού βράσει ο μούστος βουλώνουμε το αγγείο και αλείφουμε γύρω-γύρω το κούπωμα. Άλλοι όμως βάζουν πρώτα μέσα στο αγγείο μια χούφτα αλάτι, χύνουν κατόπιν το μούστο και έπειτα τις ελιές και όταν βράσει ο μούστος βουλώνουν το αγγείο.
Του Διδύμου
Κατασκευή ελιών με τσίπουρα
Βάζουμε σε αγγείο τσίπουρα νωπά προτού στραγγίσουν και μαζί βάνουμε και τις ελιές μια στρώση ελιές, μια τσίπουρα. Κατόπιν βουλώνουμε το αγγείο και το αλείφουμε γύρω-γύρω.
Οι τσακιστές ελιές
Μαζεύουμε τις γερότερες ελιές πριν παρδαλίσουν, τις τσακίζουμε επάνω σε ξύλο και τις βάζουμε σε ζεστό νερό. Έπειτα τις βγάζουμε, τις στραγγίζουμε και τις αδειάζουμε σε καλάθι και από επάνω ρίχνουμε αλάτι χοντρό κοπανισμένο.
Την άλλη μέρα γεμίζουμε το αγγείο που έχουμε για να φυλάξουμε τις ελιές κι’ από πάνω ρίχνουμε μια χούφτα αλάτι και το βουλώνουμε το αγγείο με κλαδιά από μάραθο, έπειτα χύνουν μέσα μούστο καλής ποιότητος και βουλώνουμε το αγγείο.
Οι κολυμβητές ελιές
Μαζεύουμε μεστές ελιές όταν αρχίζουν να παρδαλίζουν μαζί με το κλαδί τους. Προσέχουμε δε να μη τις βάζουμε σε μεγαλύτερο δοχείο και σπάσουν στη μεταφορά. Έπειτα τις πλένουμε με κρύο νερό λίγες-λίγες και τις στεγνώνουμε επάνω σε κοφίνια στον ίσκιο μια μέρα και τις αναποδογυρίζουμε σιγά-σιγά για να στεγνώσουν καλά.
Στο αγγείο που πρόκειται να φυλάξουμε τις ελιές βάνουμε πρώτα στο πάτο μια χούφτα αλάτι κοπανισμένο και κατόπιν τη δεύτερη άλμη 10 οκάδες και μισή, ανακατωμένη με 240 δράμια ξίδι κι’ από 16 οκάδες ελιές και αφού γεμίσει το αγγείο ανακατεύουμε τις ελιές. Η άλμη πρέπει να βγαίνει από τις ελιές. Το αγγείο το βουλώνουμε με μάραθο και το αλείφουμε γύρω-γύρω.
Η άλμη πρέπει να μπαίνει πριν απ’ τις ελιές στο αγγείο για να μη σπάζουν. Άλλοι μαζεύουν τις ελιές μαζί με τα τρυφερά των κλαδιά, τις βάζουν μέσα σε θαλασσινό νερό και τις αφήνουν 5 η 6 ήμερες. Έπειτα τις βγάζουν, τις βάζουν μαζί με την άλμη σε δοχείο και το βουλώνουν καλά. Οι κολυμπητές ελιές γίνονται πριν από τη χειμερινή τροπή.
ΠΩΣ ΦΤΙΑΧΝΟΥΜΕ ΟΞΥΜΕΛΙ
Το οξύμελι (ξιδόμελο) είναι από τα κύρια ροφήματα που η Ιατρική του Ιπποκράτη επιτρέπει και συνιστά να δίνεται σε άτομα με οξέα νοσήματα. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, επιτρέπει και τη χορήγηση κρασιού, αραιωμένου με νερό. Είναι αποχρεμπτικό και διευκολύνει την αναπνοή. Υπάρχουν, ωστόσο, περιπτώσεις που αντί να ανεβάζει τα πτύελα ώστε να αποβληθούν, τα κάνει γλοιώδη και δυσκολεύει την κατάσταση.
Οξύμελι
Όταν πρέπει να πάρετε ένα βότανο με πολύ έντονη γεύση, όπως το σκόρδο, μπορείτε να καλύψετε τη γεύση με ένα οξύμελι, δηλαδή ένα μείγμα που παρασκευάζεται με πέντε μέρη μελιού και ένα μέρος ξυδιού.
Για να φτιάξετε την απαραίτητη βάση, ρίξτε σε μια κατσαρόλα μισό λίτρο ξύδι και ένα κιλό μέλι και βράστε το μέχρι που το μείγμα να πάρει την πυκνότητα σιροπιού.
Στην συνέχεια μπορούμε να φτιάξουμε την συνταγή της αρεσκείας μας, χρησιμοποιώντας τα βότανα και τους σπόρους που θέλουμε.
Για ένα οξύμελι με σκόρδο: βάλτε σε ένα σκεύος 250γρ. ξύδι, 7 γρ. σπόρους από Μάραθο, και βράστε το μείγμα, προσθέστε 40 γραμμάρια φρέσκο σκόρδο κομμένο φέτες και μετά πιέστε για να φύγει το υγρό και προσθέστε 300 γραμμάρια μέλι. Βράστε το μέχρι να πάρει την πυκνότητα σιροπιού.
Τρόπος Παρασκευής Οξύμελου:
για αρωματικά βότανα (δεν περιλαμβάνει βρασμό)
Εάν επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε αρωματικά βότανα (αυτά της οικογένειας της μέντας για παράδειγμα) μπορείτε απλά να συνδυάσετε έγχυμα βοτάνου σε ξύδι με ένα έγχυμα βοτάνου σε μέλι. Προτείνω την αναλογία ένα μέρος ξύδι με τρία μέρη μέλι. Μπορείτε να καθορίσετε την αναλογία μελιού ξυδιού που να ταιριάζει με τα γούστα σας.
Βότανα κατάλληλα για οξύμελα
- Γλυκάνισος Anise hyssop (Agastache foeniculum)
- Δεντρολίβανο Rosemary (Rosmarinus officinalis)
- Δυόσμος Spearmint (Mentha spicata) ~ Μέντα Peppermint (Mentha pipperita)
- Θυμάρι Thyme (Thymus vulgaris)
- Ινούλα Elecampane (Inula helenium) Ρίζα
- Μαραθόσπορος Fennel seeds (Foeniculum vulgare)
- Μελισσόχορτο Lemon Balm (Melissa off.)
- Πευκοβελόνες (Pine neadles)
- Πιπερόριζα Ginger root (Zingiber officinalis)
- Ρίγανη Oregano (Origanum vulgare)
- Σκόρδο Garlic (Allium sativum)
- Φασκόμηλο Sage (Salvia officinalis)
- Χρένο Horseradish (Armoracia rusticana)
Παρασκευή ελιών με οξύμελι
Διαλέγουμε ελιές μικρούλες, τις καλλίτερες, δηλαδή μαύρες και εντελώς απείραχτες μαζί με το κλαδί τους, τις πλένουμε με κρύο νερό και τις στεγνώνουμε επάνω σε καλαμωτή.
Έπειτα τις βάνουμε σε σκαφίδι και χύνουμε επάνω λάδι και αλάτι, 320 δραμ. στις 7 οκάδες ελιές, και τις ανακατεύουμε σιγά με το χέρι για να μη σπάσουν. Κατόπιν τις βάνουμε σε αγγεία και χύνουμε μέσα οξύμελι τόσο που να βγαίνει επάνω από τις ελιές. Το αγγείο το βουλώνομαι με κλαδιά από μάραθο.
Η διατροφή στην Αρχαία Ελλάδα μέχρι την εποχή του Ομήρου
Κανέλλος Ρηγόπουλος Ρήγας
Τεχνικός Μαγειρικής Τέχνης
Οι γνώσεις μας για την διατροφή μέχρι την εποχή του Όμηρου ποικίλουν. Εμείς για αυτή την έρευνα χρησιμοποιήσαμε αναφορές από ευρύματα σε παλαιολιθικές και νεολιθικές θέσεις, μελέτες αρχαιολόγων και ευρευνητών, μελέτες πανεπιστημίων καθώς και τα έργα του Ομήρου.
Όσον αφορά τον Όμηρο και τα έργα του θα πάρουμε σαν δεδομένα τα εξής:
Ο Όμηρος έζησε περί το 900 π.Χ.
Έγραψε για τον Τρωϊκό πόλεμο που έγινε περίπου 400 χρόνια πριν από την εποχή του.
Συνδύασε τη διατροφή της εποχής που έζησε, με τις ραψωδίες που άκουσε και έμαθε όταν ήταν νεότερος.
Άρα πιστεύω πως όταν αναφέρετε στη διατροφή κατά των Τρωϊκό πόλεμο υπάρχουν και πολλά στοιχεία της εποχής που έζησε.
Τα παλαιότερα ευρήματα που έχουμε για τον ελλαδικό χώρο είναι σπόροι που χρονολογούνται μεταξύ 11.000 π.Χ και 7.300 π.Χ και μας δείχνουν μία χρήση άγριων τότε φυτών όπως κριθάρι, βρώμη, φακή και μπιζέλια ενώ ταυτόχρονα αξιοποιούσαν και είδη άγριων ζώων όπως κατσίκια, βοοειδή, λαγούς κ.α.
Ενδείξεις γεωργικής δραστηριότητας στην Ελλάδα ανάγονται στην περίοδο 6.200-5.300 πΧ όπου πλέον καλλιεργούν συστηματικά κριθάρι, κεχρί, βρώμη, σιτάρι, φακές, μπιζέλια και βελανίδια. Παράλληλα χρησιμοποιούσαν και πολλά άγρια φυτά όπως ελιά, αμύγδαλα, φιστίκια, σταφύλια, κεράσια, δαμάσκηνα και αχλάδια. Αργότερα θα βρούμε ενδείξεις από ευρύματα και για άλλα είδη που καλλιεργούσαν ή έβρισκαν στην άγρια φύση όπως μήλα, σύκα, βατόμουρα, άγρια φράουλα, ρόδια, άνηθο, κάπαρη, ρίγανη κόλιανδρο κ.α.
Τα εξημερωμένα ζώα παίζουν σημαντικό ρόλο στη Νεολιθική περίοδο. Γνωρίζουμε για εξημερωμένα αιγοπρόβατα, γουρούνια και αγελάδες στη Κρήτη από το 6.000 π.Χ, από οστεολογικά ευρύματα. Μάλιστα από τότε μέχρι σήμερα είναι διαδεδομένη η χρήση κατσικιών στη Κρήτη.
Γνωρίζουμε επίσης πως κατά τη διάρκεια της Νεολιθικής περιόδου στην στην Ελλάδα, αλλά και παντού, εκτρέφανε ζώα για το κρέας τους αλλά όχι για τα γαλακτοκομικά υποπροϊόντα του. Ωστόσο προς το τέλος την Νεολιθικής περιόδου γίνετε μία στροφή προς τα υποπροϊόντα αυτά (γάλα και έριο), γνωστή στη διεθνή βιβλιογραφία σαν “επανάσταση των δευτερογενών προϊόντων” (Secondary Products Revolution). H οποία θα φέρει και μεγάλη επανάσταση στην οικονομία παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα, καθώς βλέπουμε μεγάλες αλλάγές στη διαμόρφωση των κοπαδιών και στις ηλικίες σφαγής. Το γάλα και το τυρί μπαίνουν στη διατροφή των Ελλήνων.
Η δίαιτα κατά την Μυκηναϊκή Ελλάδα πρέπει να ήταν βασισμένη στο κριθάρι και το στάρι, ενώ η κατανάλωση των ζωικών προϊόντων μάλλον ήταν περιορισμένη για τον απλό λαό. Το μέσο ύψος των ανδρών της εποχής ήταν 167 εκ. σύμφωνα με ευρύματα οστών και υποδηλώνει μία δίαιτα φτωχή σε πρωτεϊνες.
Τα κέιμενα που έχουμε για τη περίοδο μαρτυρούν μία λιτή διατροφή αλλά πρόσφατες μελέτες ευρυμάτων και κυρίως του αμφορέα της Μιδέας, μίας περιοχής δυτικά των ανακτόρων των Μυκηνών, μας δίνουν και άλλες πληροφορίες. Η μοριακή Αρχαιολογία μας αποκαλύπτει πως πριν και κατά τη περίοδο του Τρωικού πολέμου στην Ελλάδα και την γενικότερη περιοχή μαγείρευαν το κρέας με λαχανικά ή όσπρια, όπως σήμερα δηλαδή. Η έρευνα στο αγγείο της Μιδέας που χρονολογείται περί το 1.340-1.185 π.Χ αποκαλύπτει ότι το φαγητό που μαγειρεύτηκε σε αυτό ήταν κρέας με ελαιόλαδο σε μία σύνθετη συνταγή.
Κατά τον ίδιο τρόπο μαθαίνουμε πως κατά την Νεολιθική περίοδο έφτιαχναν κρασί με ρετσίνι μιας και είχαν καταλάβει τι άριστο συντηρητικό είναι. Οι Έλληνες θεοποίησαν όλα τα ωραία πράγματα, έτσι κάναν και με το τυρί και τη τυροκομία. Λέγετε πως οι Θεοί έστειλαν στην Ελλάδα το γιο του Απόλλωνα Αρισταίο για να μας διδάξει την τυροκομία. Στη συνέχεια ο ταλαντούχος Όμηρος μας περιγράφει τη περιπέτεια του Οδυσσέα με τον τσέλιγκα Πολύφημο. Ο Όμηρος αναφέρει σαφώς τα τυριά που ωρίμαζαν στα ράφια του Πολύφημου, εκτός από λίγο που κρατούσε για το ροφημά του.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Ελληνική Μυθολογία έχει η ιστορία που λέει ότι ο Ήφαιστος είχε φτιάξει ένα εργαλείο πυ έφτιαχνε κορδόνια από ζύμη (ζυμαρικά). Η λέξη μακαρόνια μπορεί να προέρχεται από τη λέξη “μακαρία”. Έιναι γνωστό πως οι Έλληνες ετοίμαζαν αποξηραμένα σκευάσματα από αλεύρι που άφηναν μαζί με λάδι και κρασί στο τάφο των νεκρών (των μακάρων).
Η πρώτη αναφορά στην ύπαρξη των ζυμαρικών χρονολογείται γύρω στο 1000 π.χ., στην αρχαία Ελλάδα, όπου η λέξη “λάγανον” περιέγραφε μία φαρδιά πλακωτή ζύμη από νερό και αλεύρι, την οποία έκοβαν σε λωρίδες. Η ζύμη αυτή μεταφέρθηκε και στην Ιταλία από τους πρώτους Ελληνες έποικους γύρω στον 8ο αιώνα π.χ., και μετονομάστηκε σε “laganum” στα λατινικά, τα σημερινά Λαζάνια. Το γεγονός πιστοποιείται από Λατίνους συγγραφείς όπως ο Κικέρων, ο Οράτιος και από τον περίφημο καλοφαγά Απίκιο, ο οποίος στην πρώτη ίσως συπληρωμένη μαγειρική στην ιστορία περιγράφει αυτοκρατορικά γεύματα με “laganum”.
Κατά την εποχή του Ομήρου μαθαίνουμε πως τα γεύματα ήταν τρία (3). Το “άριστον”, το “δείπνον” και το “δόρπον”, πρωινό, μεσημερινό και βραδυνό αντίστοιχα. Το τί θα έτρωγαν εξαρτάτε από τη κοινωνική τάξη οπου ανήκαν. Το ψωμί και το κρασί έπαιζαν κυρίαρχο ρόλο στη διατροφή όλων, όπως και τα ψάρια.
Για τους πλουσίους τα γεύματα ήταν αρχοντικά. Στα γλέντια τρώγαν κυρίως κρέας μαγειρεμένο στη σχάρα, σε σούβλες ή σε λέβητες (κατσαρόλες με απλά λόγια).
Ο απλός λαός περιοριζόταν σε προϊόντα από σιτάρι και κριθάρι όπως χυλοί, κουρκούτια, ψωμί και άλλα. Σίγουρα σε όλες τις τάξεις χρησιμοποιούσαν στα γεύματα λαχανικά, τυριά και φρούτα της εποχής αλλά και ανάλογα με τη περιοχή.
ΤΕΛΟΣ
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Α. Ματάλα (2003), Ιστορία και Γεωγραφία της Διατροφής, Αθήνα, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.
Σοφία Α. Σούλη (2004). Γεύσεις Ελλήνων Αρχαία Ελληνική Μαγειρική, Αθήνα, Εκδόσεις Ψύχαλου.
Ηλίας Μαμαλάκης (2000), Ελληνικό Τυρί, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
Ευτυχία Γιαννούλη, Το γάλα και τα προϊόντα του: μία αρχαιολογική διαδρομή.
www.wikipedia.org
Ομήρου Οδύσσεια
Ομήρου Ηλιάδα
ΜΕ ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ :
http://www.thefoodproject.gr/
http://rodbees.blogspot.gr/
ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΙΑΟΓΝΩΜΩΝ
ellinondiktyo / Image by lsantilli from depositphotos.com
