Που Στεκόταν ο Άτλας όταν Σήκωσε τον Ουρανό στους Ώμους του;
Ο Άτλαντας ήταν γιος του Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης (ή της Ωκεανίδας Ασίας). Ήταν αδελφός του Μενοίτιου, του Προμηθέα και του Επιμηθέα. Ήταν σύζυγος της Εσπερίδας, από την οποία απέκτησε 7 κόρες, τις Ατλαντίδες ή Εσπερίδες ή της Ωκεανίδας Πλειόνης από την οποία απέκτησε τις 7 Πλειάδες ή της Ησιόνης που του γέννησε την Ηλέκτρα ή της Αίθρας από την οποία απέκτησε τον Ύαντα και 12 κόρες.
Ακόμη αναφέρεται ο Άτλαντας και ως πατέρας της Πασιφάης, της Καλυψώς και της αρκαδικής ηρωίδας Μαίρας ή της Καλυψώς που του γέννησε ένα γιο, τον Αύσονα. Τιμωρήθηκε από τον Δία, όπως και οι άλλοι τρεις Υαπετίδες αδελφοί του.
Ας δούμε τι Μας λέει ο Ησίοδος:
Και ο Ιαπετός την κόρη του Ωκεανού με τους ωραίους αστραγάλους/πήρε γυναίκα του, την Κλυμένη, κι ανέβηκε μαζί της σε κοινό κρεβάτι./Εκείνη τον Άτλαντα το γενναιόψυχο του γέννησε παιδί,/γέννησε και το μεγαλοφάνταστο Μενοίτιο και τον Προμηθέα,/τον εύστροφο με τους ποικίλους δόλους, και τον Επιμηθέα τον ασυλλόγιστο,/που έγινε του κακού η αρχή για τους θνητούς τους σιτοφάγους./Αφού πρώτος αυτός υποδέχτηκε την πλασμένη από το Δία γυναίκα,/την παρθένα [την Πανδώρα]. Τον υβριστή Μενοίτιο ο Δίας που μακριά ηχεί/στο έρεβος ξαπέστειλε χτυπώντας τον με τον γεμάτο αιθάλη κεραυνό/για την αλαζονεία του και την υπεροπτική του ανδρεία./Κι ο Άτλας τον πλατύ ουρανό βαστά με το κεφάλι και τα χέρια του/τ’ ακάματα σε κρατερή ανάγκη υποταγμένος, στα πέρατα στέκοντας της γης,/μπροστά απ’ τις Εσπερίδες τις γλυκόφωνες./ (Ησ. Θεογ. 507-519, μετ. Σ. Γκιργκένης)
Κατά τον Απολλόδωρο πάλι…
ο Άτλαντας δεν σήκωνε τον ουρανό στη Δύση, στην Εσπερία… αλλά στη χώρα των Υπερβορείων. Εκεί πήγε και τον βρήκε ο Ηρακλής, ενώ νωρίτερα είχε περάσει από τον Καύκασο, το άλλο όριο του κόσμου, το ανατολικό. Εκεί, ο άλλος τιμωρημένος αδελφός, ο Προμηθέας, από ευγνωμοσύνη στον ήρωα που τον απάλλαξε από τον αετό που του έτρωγε το συκώτι, του υπέδειξε να πείσει τον Άτλαντα να πάρει για λογαριασμό του τα μήλα των Εσπερίδων, λέγοντάς του ότι θα κρατούσε στη θέση του το στερέωμα του ουρανού όσο θα κρατούσε το εγχείρημά του.
Και ο Άτλαντας πήγε στον κήπο των Εσπερίδων, έκοψε τρία μήλα και τα έφερε στον Ηρακλή. Όμως δεν ήθελε πια να κρατά τον ουρανό και σκόπευε να τον αφήσει στους ώμους του Ηρακλή. Αλλά εκείνος τον ξεγέλασε με τέχνασμα· του είπε να κρατήσει μόνο στιγμιαία τον ουρανό, ώστε να βάλει στο κεφάλι του μια κουλούρα ύφασμα για να τον σηκώνει πιο εύκολα. Ο Άτλαντας άφησε κάτω τα μήλα και παρέλαβε τον ουρανό· τότε ο Ηρακλής τα άρπαξε και έφυγε. Κάποιοι λένε ότι δεν τα πήρε από τον Άτλαντα, αλλά ότι ο ίδιος τα έκοψε, αφού πρώτα σκότωσε το φίδι που τα φύλαγε.
Ο Οβίδιος πάλι…
θέλει τον Άτλαντα πάμπλουτο βασιλιά της Μαυριτανίας με πολλά κοπάδια διαφόρων ζώων και απέραντους κήπους με τα περίφημα μήλα, για την προστασία των οποίων είχε υψώσει τείχη και έβαλε ένα δράκοντα να τα φυλά. Αρνήθηκε να φιλοξενήσει τον Περσέα, όταν έμαθε την καταγωγή του, γιατί χρησμός από τη Θέτιδα στον Παρνασσό τον είχε προειδοποιήσει ότι ένας γιος του Δία θα του έκλεβε τα μήλα. Ο Περσέας προσπάθησε να τον πείσει, αλλά δεν τα κατάφερε όσο κι αν τον παρακάλεσε. Και τότε έβγαλε από το σακούλι του το κεφάλι της Μέδουσας και τον απολίθωσε.
Έτσι, ο Τιτάνας μεταβλήθηκε στο ομώνυμο βουνό, οι ώμοι και τα χέρια του έγιναν κορυφές με ψηλότερη αυτή του κεφαλιού του, τα μαλλιά και η γενειάδα του έγιναν δάση, τα κόκαλά του έγιναν βράχια. Και το κάθε μέρος έγινε τεράστιο και ο ουρανός με τα αστέρια αναπαύονταν σε αυτόν. Είναι πιθανό η ιστορία αυτής της μεταμόρφωσης να στηρίζεται στην περιγραφή του ομώνυμου βουνού στην Αφρική από τον Ηρόδοτο… που οι κορυφές του δεν διακρίνονται ούτε χειμώνα ούτε καλοκαίρι από τα νέφη που τις καλύπτουν. Οι ντόπιοι ονομάζουν το βουνό κίονα του ουρανού και τους εαυτούς τους Άτλαντες.
Ακόμη ο Διόδωρος Σικελιώτης… αναφέρει τον Άτλαντα ως γιο του Ουρανού και διάσημο αστρονόμο που δίδαξε στους ανθρώπους τους νόμους του ουρανού. Γι’ αυτό οι άνθρωποι πίστεψαν ότι ολόκληρο το σύμπαν στηρίζεται στους ώμους του Άτλαντα, ο μύθος δηλαδή υπαινίσσεται την ανακάλυψη και περιγραφή του σφαιρικού σύμπαντος από τον Άτλαντα (Διόδωρος. 60.2). Ήταν πατέρας πολλών παιδιών ανάμεσα στα οποία ξεχώριζε ο Έσπερος για την ευσέβεια, τη δικαιοσύνη και τον ανθρωπισμό του. Θύελλα τον άρπαξε από το βουνό Άτλας και καταστερίστηκε για την ευσέβειά του.
Έχουμε δει επίσης σε αναπαράσταση σε μια λακωνική κύλικα του ζωγράφου του Αρκεσίλα (550 π.Χ.) να παριστάνονται οι δύο τιμωρημένοι Τιτάνες… Άτλας και Προμηθέας στα όρια του κόσμου. Στη Δύση ο Άτλας σηκώνει τον ουρανό, στην Ανατολή ο Προμηθέας τυραννιέται δεμένος σε μια κολόνα (Ρώμη, Musei Vaticani, 16592). Οι δύο Τιτάνες μοιάζουν σαν ακρογωνιαίο λίθοι και σημεία προσανατολισμού.
Τελικά ποιος ήταν ο Άτλας; Και γιατί ο Άτλας έπρεπε να είναι καταδικασμένος να φέρει στους ώμους του τον ουράνιο θόλο; Ακριβώς έτσι νιώθω κι εγώ σε προσωπικό επίπεδο… για όσους γνωρίζουν….! Αυτή η θεία τιμωρία που την υπέμενε ο Άτλας με θαυμαστή και παραδειγματική εγκαρτέρηση… γι’ αυτό κι έλαβε το όνομα: Άτλας ….εκ του α και του τλάν = τα πάντα υπομένοντας. Για τον λόγο λοιπόν αυτόν… στεκόταν ο Άτλας… επί της κορυφής μεγάλου όρους της Αφρικής, το οποίο πήρε το όνομά του.
Εκεί λοιπόν τον βρήκε και ο Ηρακλής… όταν τον «διέταξε» ο Ευρυσθέας να φέρει τα μήλα των Εσπερίδων και που επειδή, κατά συμβουλή του Προμηθέα, δεν ήθελε να πάει ο ίδιος στο κήπο των Εσπερίδων, αντικατέστησε τον Άτλαντα στα βαριά καθήκοντά του για όσο χρόνο εκείνος θα έλειπε. Όταν όμως ο Άτλας επέστρεψε με τα πολύτιμα φρούτα δεν ήθελε να κρατήσει τον ουρανό. Τότε προσποιούμενος ο Ηρακλής ότι θέλει λίγο βοήθεια για να κρατήσει τον θόλο καλύτερα κατάφερε να αφήσει στον Άτλαντα όλο το βάρος και έτσι να συνεχίσει τη τιμωρία του.
Εάν λάβουμε υπόψιν μας τη μυθολογία… μήπως ο Άτλας… δεν ήταν καν ιστορικό πρόσωπο… διότι γνωρίζουμε πολύ καλά ότι οι μύθοι καταγράφουν μόνον γεγονότα που σημάδεψαν την ανθρωπότητα…. αλλά και πάλι εάν πάλι υπήρξε πραγματικό πρόσωπο…. πότε έζησε;
ΕΛΛΑΝΙΟΣ ΙΦΙΓΕΝΗΣ (Ε.Ι.)
Ioannis Stogiannos και ellaniapili
