Η επαναστατική τεχνική των αρχαίων Ελλήνων για να αποκτήσουμε σούπερ μνήμη
Σπύρος Μακρής
περιεχόμενο σχολιασμού, με στοιχεία δημιουργικής γραφής
Πολλοί από εμάς ξεχνούμε κάποια πράγματα που θεωρούμε βασικά και σημαντικά. Από το πιο απλό που θα μπορούσε να είναι το pin του κινητού μας ή της τραπεζικής κάρτας μας. Ακόμα και το ίδιο μας το τηλέφωνο όταν χρειάζεται να το δώσουμε κάπου. Αλλά, δεν είναι μόνο οι αριθμοί που μπορεί να μας διαφεύγουν. Υπάρχουν τόσες πληροφορίες που θα πρέπει να θυμόμαστε, αλλά δεν είναι δυνατό να τις συγκρατήσουμε. Ευτυχώς, υπάρχει μία μέθοδος απόκτησης «σούπερ μνήμης» για να απομνημονεύουμε πολύ περισσότερα από όσα μπορούμε ή θα μπορούσαμε να φανταστούμε, την οποία σύμφωνα με την παράδοση φαίνεται να επινόησε και να ανέπτυξε ο αρχαίος Έλληνας λυρικός ποιητής, Σιμωνίδης ο Κείος, πριν από περίπου 2.500 χρόνια.
Μάλιστα, ο Κικέρων αναφέρει ότι ο Θεμιστοκλής δεν εντυπωσιάστηκε πολύ με την επινόηση του ποιητή καθώς φέρεται να είχε πει: «Θα προτιμούσα μια τεχνική της λήθης, γιατί θυμάμαι ό,τι προτιμώ να μην θυμάμαι και δεν μπορώ να ξεχάσω αυτό που προτιμώ να ξεχάσω». Ωστόσο, αυτή η τεχνική λατρεύτηκε από τους αρχαίους Έλληνες αλλά και από τους Ρωμαίους, ενώ χρησιμοποιείται σήμερα από σύγχρονους ειδικούς στη μνήμη για να αποθηκεύσουν τεράστιες ποσότητες πληροφοριών στο μυαλό.
Διαβάστε επίσης: Η Ψυχή έχει Μνήμη κι Αναγνωρίζει τη Δίδυμή της Όταν τη Βρει
Την τεχνική αυτή μπορείτε να την συναντήσετε με πολλά ονόματα, όμως όλες σημαίνουν το ίδιο πράγμα και επισημαίνουν την ίδια μέθοδο, ίσως, με κάποιες παραλλαγές. Ενδεχομένως, ο ίδιος ο Σιμωνίδης να ονόμασε τη μέθοδό του «θέατρο μνήμης» αλλά δεν είναι βέβαιο, ωστόσο από τότε μέχρι σήμερα έχει αποκτήσει διάφορες ονομασίες όπως: «τέχνη της μνήμης», «μέθοδος των τόπων» (method of loci), «παλάτι της μνήμης» (memory palace) που είναι και η πιο συνηθισμένη ονομασία, καθώς και πάρα πολλές άλλες που δεν έχει κάποιο νόημα να τις παραθέσουμε. Τώρα, θα περάσουμε στο αντικείμενο του θέματος που είναι η επαναστατική τεχνική των αρχαίων Ελλήνων για να αποκτήσουμε σούπερ μνήμη.
Όπως περιγράφεται από την Yates (1966) στο βιβλίο της The Art of Memory καθώς και από τον Luria (1969): Σε αυτήν την τεχνική το υποκείμενο απομνημονεύει τη διάταξη κάποιου κτιρίου ή τη διάταξη καταστημάτων σε έναν δρόμο ή οποιαδήποτε γεωγραφική οντότητα που αποτελείται από έναν αριθμό διακριτών τόπων. Όταν επιθυμεί να θυμηθεί ένα σύνολο αντικειμένων, το υποκείμενο «περπατάει» μέσα από αυτούς τους τόπους στη φαντασία του και δεσμεύει ένα αντικείμενο σε κάθε ένα σχηματίζοντας μια εικόνα μεταξύ του αντικειμένου και οποιουδήποτε χαρακτηριστικού αυτού του τόπου. Η ανάκτηση των αντικειμένων επιτυγχάνεται με «περπάτημα» μέσα από τους τόπους, επιτρέποντας στους τελευταίους να ενεργοποιήσουν τα επιθυμητά αντικείμενα. Η αποτελεσματικότητα αυτής της τεχνικής έχει τεκμηριωθεί καλά. Έφτασε η ώρα, να σας δείξω, με τη βοήθεια του artofmemory.com, πως μπορούμε να χτίσουμε ένα «παλάτι μνήμης» και στη συνέχεια να δούμε κάποια παραδείγματα.
Πώς να φτιάξετε ένα παλάτι μνήμης
Το «παλάτι μνήμης» είναι μια φανταστική τοποθεσία στο μυαλό σας όπου μπορείτε να αποθηκεύσετε μνημονικές εικόνες. Ο πιο συνηθισμένος τύπος παλατιού μνήμης περιλαμβάνει ένα νοητικό περίπατο ή ένα ταξίδι σε ένα μέρος που γνωρίζετε καλά, όπως ένα κτίριο ή μια πόλη, το ίδιο σας το σπίτι ή το εξοχικό σας, έναν αρχαίο ελληνικό ναό κλπ. Κατά τη διάρκεια αυτού του περιπάτου/ταξιδιού υπάρχουν συγκεκριμένες τοποθεσίες που επισκέπτεστε πάντα με την ίδια σειρά.
- Βήμα 1: Για το πρώτο σας «παλάτι μνήμης», δοκιμάστε να επιλέξετε ένα μέρος που γνωρίζετε πολύ καλά, όπως το σπίτι ή το γραφείο σας.
- Βήμα 2: Σχεδιάστε ολόκληρη τη διαδρομή – για παράδειγμα: μπροστινή πόρτα, σχάρα παπουτσιών, μπάνιο, κουζίνα, σαλόνι, κ.λπ. Η σειρά πρέπει να είναι πάντα η ίδια. Μερικοί άνθρωποι βρίσκουν ότι το να προχωρούν δεξιόστροφα είναι χρήσιμο, αλλά δεν είναι απαραίτητο. Μπορεί ο κάθε χώρος να είναι ένα ξεχωριστό «παλάτι μνήμης», ένα υποσύνολο του αρχικού. Αν το προτιμήσετε, τελικά, θα έχετε πολλά παλάτια μνήμης, π.χ. ένα για τα ψώνια σας στο μάρκετ, ένα για τον τραπεζικό σας λογαριασμό, για το ΑΜΚΑ σας, τα φάρμακά σας ή οτιδήποτε είναι σημαντικό να θυμάστε. Όποτε θέλετε μπορείτε να αναθεωρήσετε το βασικό «παλάτι μνήμης» ή τα επιμέρους, αφού το δοκιμάσετε μερικές φορές, οπότε μην ανησυχείτε αν δεν είναι τέλειο δομημένο με την πρώτη προσπάθεια – ωστόσο καλύτερα να αποφεύγετε τις συχνές αναθεωρήσεις γιατί μπορεί να σας μπερδέψουν. Ο σχεδιασμός πρέπει να είναι σταθερός όπου τίποτε δεν μετακινείται ή δεν αλλάζει, όπως οι χώροι στο διαμέρισμά σας, τα παράθυρα, οι πόρτες, το ταβάνι, το πάτωμα κλπ. ή τα έπιπλά αν σπανίως τους αλλάζεται θέση.
- Βήμα 3: Τώρα πάρτε επενδύσετε τους χώρους με κάτι που θέλετε να απομνημονεύσετε π.χ. μια λίστα αγορών με 20 είδη, είναι μια καλή αρχή για να ξεκινήσετε: τυρί, ρύζι, καφέ, γάλα, ψωμί, καρότα, μήλα κ.λπ.
- Βήμα 4: Πάρτε ένα ή δύο αντικείμενα κάθε φορά και τοποθετήστε μια νοητική εικόνα τους σε κάθε σημείο στο «παλάτι μνήμης» που έχετε σχεδιάσει. Προσπαθήστε να υπερβάλλετε τις εικόνες των αντικειμένων και να αλληλεπιδρούν με την τοποθεσία. Για παράδειγμα, αν το πρώτο αντικείμενο είναι «καρότα» και η πρώτη θέση στο «παλάτι μνήμης» είναι η μπροστινή πόρτα, φανταστείτε μερικά γιγάντια καρότα να ανοίγουν την εξώπορτά σας.
- Βήμα 5: Κάντε τις μνημονικές εικόνες να ζωντανεύουν με τις αισθήσεις σας. Η υπερβολή των εικόνων και το χιούμορ μπορούν να βοηθήσουν.
- Βήμα 6: Δείτε το παράδειγμα που ακολουθεί:
Παράδειγμα για απομνημόνευση αριθμών ή σειράς. Αν δεν θυμάστε τη σειρά που έγιναν κάποια γεγονότα π.χ. η Μάχη των Πλαταιών το 479 π.Χ., των Θερμοπυλών 480 πΧ., του Μαραθώνα το 490 π.Χ., μπορείτε να τα βάλετε σε μια σειρά, με τη σειρά που έχετε βάλει στο «παλάτι μνήμης» τα έπιπλα του σαλονιού σας π.χ. καναπές=1=Πλαταιών, τραπέζι=2=Θερμοπυλών, πολυθρόνα=3=Μαραθώνα.
Αν και δεν ανήκει σε αυτή την τεχνική, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια φράση όπου ο αριθμός των γραμμάτων δείχνει το αντίστοιχο ψηφίο του αριθμού που θέλετε να θυμάστε, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του 3,14 και τριών ακόμα δεκαδικών ψηφίων με τον μνημονικό κανόνα του Πλούταρχου “Αεί ο Θεός ο μέγας γεωμετρεί” που αντιστοιχεί στο 3,14159. Την πρόταση αυτή επέκτεινε ο καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ν. Χατζιδάκης και περιλαμβάνει περισσότερα ψηφία.
Στο δικό μου «παλάτι μνήμης» οι αριθμοί κατοικούν στο Ηλιακό Σύστημα της φαντασίας μου και με την σειρά είναι: Ήλιος=1, Ερμής=2, Αφροδίτη=3, Γη=4, Άρης=5, Δίας=6, Κρόνος=7, Ουρανός=8, Ποσειδώνας=9, Νιμπίρου=0. Ο Νιμπίρου είναι ένας μυθικός και υποθετικός πλανήτης που στην πραγματικότητα δεν έχει αντοπιστεί και θεωρείται ανύπαρκτος, γι αυτό κι εγώ του έδωσα το ψηφίο μηδέν. Φυσικά ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει τη δική του φαντασία που θα το βοηθήσει καλύτερα, οπότε για μηδέν να βάλει τη ζώνη των αστεροειδών ή τον πλανήτη Πλούτωνα ή ό,τι άλλο επιθυμεί. Μπορεί, επίσης, να αριθμήσει τις γλάστρες του μπαλκονιού του.
Για να απομνημονεύσετε έναν αριθμό π.χ. 3016, σχηματίζετε μία νοητική ιστορία εικόνων: Όταν η Αφροδίτη=3 είδε τον Νιμπίρου=0 να την πλησιάζει, μίλησε στον Ήλιο=1 αλλά ο Δίας=6 πρόλαβε και τον έδιωξε.
Μπορεί να φαίνεται κάπως ανόητο, όμως έχει αποδειχτεί ότι είναι ευκολότερο να θυμάστε μια απλή ιστοριούλα που έχετε συνδέσει με λέξεις ή αριθμούς ενός τόπου, τοπίου, σπιτιού ή κάποιου μέρους με το οποίο είστε ήδη εξοικιωμένοι. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός, σύμφωνα με το newsbomb.gr, ότι μια νέα διεθνής επιστημονική έρευνα, που βασίσθηκε στα σχετικά πειράματα σε ανθρώπους, ουσιαστικά επιβεβαιώνει αυτό που ήδη ήξεραν οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ως τεχνικές απομνημόνευσης τα λεγόμενα «παλάτια της μνήμης».
Η επιστημονική έρευνα
Έπειτα από 40 μέρες καθημερινής 40λεπτης εκπαίδευσης, με τη χρήση μιας τεχνικής βελτίωσης της μνήμης, αποδείχθηκε ότι ένας άνθρωπος με μέσες ικανότητες απομνημόνευσης μπορεί να υπερδιπλασιάσει τη μνήμη του. Οι ερευνητές από την Ολλανδία, τη Γερμανία και τις ΗΠΑ, με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή γνωσιακής νευροεπιστήμης Μάρτιν Ντρέσλερ του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου του Ναϊμέχεν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Neuron” (Νευρών), πειραματίσθηκαν με 51 εθελοντές. Μετά από ένα τετράμηνο εκμάθησης δύο μνημονικών τεχνικών, οι συμμετέχοντες μπορούσαν πλέον -από έναν κατάλογο με 72 λέξεις- να θυμούνται κατά μέσο όρο τις 62, από μόνο 26 στην αρχή της μελέτης.
Ύστερα από ένα άλλο τετράμηνο, αφότου είχε λήξει πλέον η μνημονική εκπαίδευση, η ικανότητα ανάκλησης των λέξεων στη μνήμη των συμμετεχόντων παρέμενε υψηλή. Θυμούνταν κατά μέσο όρο σχεδόν 50 λέξεις, δηλαδή η βελτίωση της μνήμης τους δεν ήταν παροδική. Η απεικόνιση του εγκεφάλου των συμμετεχόντων με λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) πριν και μετά την εκμάθηση έδειξε ότι η μνημονική «προπόνηση» είχε αλλάξει τις εγκεφαλικές λειτουργίες τους (κυρίως τις συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων), οι οποίες εμφάνιζαν πλέον μεγαλύτερη ομοιότητα με τους εγκεφάλους των παγκόσμιων πρωταθλητών μνήμης.
Οι άνθρωποι αυτοί, που συμμετέχουν στα Παγκόσμια Πρωταθλήματα Μνήμης, μπορούν να απομνημονεύσουν περίπου 500 αριθμούς ή 100 λέξεις μέσα σε πέντε λεπτά. Η συγκριτική εξέταση του εγκεφάλου 23 πρωταθλητών μνήμης και 23 ατόμων με μέση μνήμη αρχικά έδειξε αισθητές διαφορές στις συνδέσεις του εγκεφάλου τους. Όταν όμως η δεύτερη ομάδα είχε πια εκπαιδευθεί επί ένα τετράμηνο, η νέα συγκριτική εξέταση του εγκεφάλου έδειξε πλέον πολύ μεγαλύτερες ομοιότητες. Χάρη στη νευρωνική πλαστικότητά του, ο εγκέφαλος ενός ανθρώπου με μέση μνήμη είχε προσαρμοσθεί και εμφάνιζε ομοιότητες με ενός πρωταθλητή μνήμης.
Η καλύτερη τεχνική απομνημόνευσης -όπως αποδείχθηκε και από τη νέα μελέτη- είναι αυτή που χρησιμοποιείτο ήδη από την αρχαιότητα και συνδέει αυτά που θέλει κανείς να απομνημονεύσει (π.χ. λέξεις), με συγκεκριμένες θέσεις σε ένα μέρος (γι’ αυτό έχει ονομασθεί και «παλάτι της μνήμης»). Οι άνθρωποι φαντάζονται ότι τριγυρνάνε μέσα σε αυτό το μέρος (π.χ. το παλάτι) και ό,τι βλέπουν (π.χ. ένα έπιπλο), αντιστοιχεί σε μια λέξη που απομνημονεύουν. Μπορεί κανείς να μάθει αυτή την τεχνική στην εξής διεύθυνση αν και, όπως διευκρίνισαν οι επιστήμονες, δεν θα τον σώσει από το να ξεχάσει τα κλειδιά του σπιτιού ή του αυτοκινήτου του την επόμενη φορά! Την πρωτότυπη επιστημονική εργασία μπορείτε να διαβάσετε και εδώ
diadrastika / Image by Jo-B from Pixabay
