800 Κιβώτια με Αρχαία Ελληνικά Χειρόγραφα σε Αποθήκες Πανεπιστημίου της Αγγλίας
Είναι αλήθεια ότι οι ανασκαφές του 1898 έφεραν στο φως εκατοντάδες αρχαία ελληνικά χειρόγραφα, τα οποία, όπως απεκαλύφθη, φυλάσσονται μέσα σε 800 κιβώτια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης!..
“Από τον Αισχύλο μας σώθηκαν (όπως σώθηκαν), 7 από τις περίπου 90 τραγωδίες του, ενώ για να έχουμε και ένα μέτρο του εγκλήματος, από τον Σοφοκλή σώθηκαν 7 από τα 130, από τον Ευριπίδη 17 από τα 92! Από τους τρεις μεγαλύτερους τραγικούς ποιητές μας σώθηκαν δηλαδή 31 από τις 312! Ο Επίκουρος; Από τους 300 παπύρους που υπολογίζεται ότι έγραψε ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος, μας σώθηκαν τρεις επιστολές και η διαθήκη του”.
Ο Δ. Λιαντίνης θα γράψει στο βιβλίο του “Τα Ελληνικά”: Ο Γκαίτε είναι η προέκταση του Σαίξπηρ, και ο Σαίξπηρ του Αισχύλου. Ο Κάτουλος είναι προέκταση του Αρχίλοχου, και ο Μπάυρον του Κάτουλου. Ο Λουκρήτιος είναι προέκταση του Επίκουρου, και ο ‘Ενγκελς του Λουκρήτιου.
Ένα μικρό παράδειγμα λοιπόν: Αισχύλος, Αρχίλοχος, Επίκουρος.
Από τον Αισχύλο μας σώθηκαν (όπως σώθηκαν), 7 από τις περίπου 90 τραγωδίες του, ενώ για να έχουμε και ένα μέτρο του εγκλήματος, από τον Σοφοκλή σώθηκαν 7 από τα 130, από τον Ευριπίδη 17 από τα 92! Από τους τρεις μεγαλύτερους τραγικούς ποιητές μας σώθηκαν δηλαδή 31 από τις 312! Αλλά… από όλους τους υπόλοιπους τραγικούς ποιητές δεν σώθηκε κανένα έργο!
Ακόμα παραπέρα, από τον Αρχίλοχο μας έμειναν μόνο σπαράγματα. Πότε από επιγραφές, οι οποίες δεν καταστρέφονται, από εμβόλιμα κείμενα σε άλλους συγγραφείς ή τους τελευταίους δύο αιώνες από την παπυρολογία!
Ο Επίκουρος; Από τους 300 παπύρους που υπολογίζεται ότι έγραψε ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος, μας σώθηκαν τρεις επιστολές και η διαθήκη του, ενώ ότι έχουμε για την σκέψη του είναι από άλλους συγγραφείς, εμβόλιμα κείμενα, πολεμική κλπ…
Σκεφτείτε δηλαδή ότι η αναγέννηση του ανθρώπινου πνεύματος, από τον χιλιόχρονο βυζαντινο-χριστιανικό μεσαίωνα έγινε με αποσπάσματα μερικών Ελλήνων!
Αλλά και από αυτούς πόσα γνωρίζουμε; Πόσο τους κατανοούμε;
Εδώ είναι μία ακόμα μεγαλύτερη καταστροφή. Διότι αν όλοι μας ακούσαμε τουλάχιστον τον Αισχύλο, τον Επίκουρο ή τον Αρχίλοχο, πόσοι άραγε έχουμε ακούσει για τον Αρίσταρχο από την Σαμοθράκη; Ο Δ. Λιαντίνης θα γράψει και πάλι στο ίδιο του βιβλίο, “ο Δάντης είναι η προέκταση του Βιργίλιου, και ο Βιργίλιος του Ομήρου.” Τι μπορούμε να καταλάβουμε από το μεγαλύτερο ποιητικό έργο του ανθρώπινου γένους; Από το έργο για το οποίο ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος έλεγε ότι οι Τραγωδίες του δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μόνον τα ψιχία από τα μεγάλα δείπνα του Ομήρου; Εκεί έχει συντελεστεί το μεγαλύτερο έγκλημα. Εκεί έχουμε το απόλυτο τίποτε. Όλος ο θησαυρός από το Ομηρικό πνεύμα, από τις ρίζες του ελληνικού πνεύματος δηλαδή, χάθηκε! Όλες οι μελέτες που είχαν γίνει από τους μεγάλους γραμματικούς της Αλεξάνδρειας παραδόθηκαν στην πυρά και στην μανία των αμόρφωτων οπαδών της θρησκείας της ερήμου, όπως αποκαλούσαν οι ίδιοι οι Έλληνες, τους ιουδαιοχριστιανούς!
Ποιος μπορεί να βρει ένα κείμενο του Αρίσταρχου; Το μόνο που μας έμεινε από το τεράστιο έργο του, είναι μία φράση: “Όμηρον εξ Ομήρου σαφηνίζειν”. Ακόμα και σήμερα, αυτή η μία φράση, είναι η πρώτη που μαθαίνει κάποιος όταν θέλει να μελετήσει Όμηρο! Ας σκεφτούμε τώρα τι παράδοση είχε ο Αρίσταρχος εξ Σαμοθράκης 215 -145 πχχ , ο οποίος παρέλαβε την διδασκαλία του Αριστοφάνη του Βυζάντιου 257-180 πχχ , ο οποίος με την σειρά του υπήρξε μαθητής του Ερατοσθένη, που είχε δάσκαλο τον Ζηνόδοτο τον Εφέσιο… από όλη αυτή την παράδοση, δεν μας έμεινε τίποτε! Τα έργα τους τα κατάπιαν οι φλόγες του ιουδαιοχριστιανικού φανατισμού και της εξ ερήμου αμάθειας! Να υπολογίζουμε επομένως, για να είμαστε και ταπεινοί όπως μας δίδαξαν οι ερημίτες, πως τον Όμηρο θα τον διαβάζουμε, θα τον μελετάμε μια ζωή, μα ποτές δεν θα τον καταλάβουμε. Διότι το πνεύμα και τα δεδομένα του Ομήρου, είχαν την τύχη που μας παράστησε ο Κωστής Παλαμάς:
“…Του ρασοφόρου σύντριψεν ο πέλεκυς κ’ η αξίνα,
τα μεγαλόχαρα είδωλα στα βάθη των ναών.
Των συντριμμένων η ψυχή δε χάθηκε μ’ εκείνα,
φωτοπλανήτης έγινε στα χάη των ουρανών,
όσο που νέα ζωντάνεψεν αγαλματένια κρίνα,
στου διαλεκτού το λογισμό, στους κήπους των σοφών.”
Άγγελου Σακκέτου,
Με αφορμή την αποκάλυψη ότι οι Άγγλοι φυλάσσουν μέσα στα υπόγεια των πανεπιστημίων τους 800 κιβώτια με αρχαία ελληνικά χειρόγραφα από την περιοχή της Οξυρύγχου στην Αίγυπτο, είδε το φως της δημοσιότητας ένα άρθρο που υπογράφει ο έγκριτος και καταξιωμένος αρθρογράφος Γρηγόρης Ρουμπάνης, στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» της 23ης Απριλίου 2005, ο οποίος βλέπει, όμως, το θέμα, από μία άλλη φιλοσοφική διάσταση. Έστω κι αν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί μαζί του σε ορισμένα σημεία του άρθρου (π.χ. για τους ρασοφόρους, πολιτικούς κλπ), εν τούτοις αξίζει κανείς να παρακολουθήσει τις σκέψεις του:
«Ενδεχομένου το φαινόμενο της Οξυρρύγχου να μη μείνει μοναδικό στην Ιστορία. Ενδεχομένου η ελληνική αυτή πόλη της Αιγύπτου να αποδειχθεί, έπειτα από ορισμένους ακόμα αιώνες, ότι δεν είναι η μόνη που έθαβε το τότε (παρακμιακό) παρόν της, τυλιγμένο με τους παπύρους γνώσης, ακόμα και σοφίας αιώνων.
Μπορεί η ματαιοδοξία για τη διατήρηση της ανθρώπινης σάρκας στην αιωνιότητα να μη δικαιώνει, προς το παρόν τουλάχιστον, τις αρχικές προσδοκίες των Αιγυπτίων και τις μεταφυσικές αγωνίες τους . Η άγνοιά τους, όμως, για την αξία των εγγράφων που χρησιμοποίησαν για νεκρόπανα, συνέβαλε στη διάσωση κειμένων μοναδικών του ελληνικού και αιγυπτιακού πολιτισμού ή εξαιρετικά χρήσιμων για την «ανάγνωση» της καθημερινότητας εκείνων των χρόνων. Έτσι, για να μείνει χωρίς νόημα μια άλλη ματαιοδοξία (εγκληματική αυτή) ορισμένων «φωτισμένων ιεραρχών» της νέας θρησκείας, να εξαφανίσουν στη φωτιά οριστικά το απειλητικό -για το νέο κόσμο που οικοδομούσαν- πνεύμα της αρχαιότητας..
Αυτά, πριν από χιλιάδες χρόνια. Για να ενθαρρυνθούν σήμερα από τη χρήση των νέων τεχνολογιών οι ερευνητές των χαμένων κρίκων του ανθρώπινου πολιτισμού. Για να ενθαρρυνθεί εκ παραλλήλου ολίγον και ο κάθε μεροκαματιάρης της γραφίδας σήμερα, ότι δεν εργάζεται επί ματαίω. Κι αν, για πολλούς, οι σελίδες των εφημερίδων δεν χρησιμεύουν για τίποτε άλλο παρά για να τυλίγουν διάφορα -άχρηστα εν πολλοίς αντικείμενα, τα οποία στη συνέχεια ξεχνούν στην αποθήκη τους, στον αρχαιολόγο και τον ιστορικό του μέλλοντος σίγουρα θα χρησιμεύσουν για πολύ περισσότερα.
Έτσι δεν έγινε σε κάθε ανασκαφή; Έτσι θα γίνει και σε εκείνο το μακρινό μέλλον. Και βεβαίως θα ανιχνεύονται μέσω των κιτρινισμένων και δυσανάγνωστων εφημερίδων τα επιτεύγματα της εποχής μας, αλλά θα ανακαλύπτονται και οι μιζέριες της παρακμής μας, η απειλή ενός νέου σκοταδισμού.
Μια εφημερίδα να πέσει στα χέρια του καθηγητή μελλοντικής Οξφόρδης, θα κάνει τον άνθρωπο να χάσει το χρώμα και τη μιλιά του: Για την πολιτική ανοησία που συνοδεύει την τεχνολογική εξέλιξη (όπως σε κάθε περίοδο παρακμής), για τη ματαιοδοξία της σημερινής αυτοκρατορία δύναμης (των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής) να θέσει υπό τον έλεγχο τις επαρχίες που δεν μπόρεσε να ελέγξει ούτε η ελληνιστική επέκταση ούτε η ρωμαϊκή ή οποιαδήποτε άλλη αυτοκρατορία, για την εναγώνια προσπάθεια της ηγεσίας του μεγαλύτερου σε δύναμη θρησκευτικού δόγματος (από κοντά και τα αδελφά δόγματα) να διαιωνίσει την κυριαρχία του στο ανθρώπινο πνεύμα. Θα τα καταφέρει άραγε να βαδίσει με το κεφάλι όρθιο η ανθρωπότητα; Ή θα περπατά επί μακρόν σκυμμένη υπό τις εντολές ανθρωπάριων τύπου Mπους και Pάϊς; Θα ξαναβρεί το δρόμο της Αναγέννησης; Ή θα χαθεί και πάλι για μερικούς αιώνες στις ατραπούς που την οδηγούν οι ευλογίες των ράσων, είτε αυτά εγκληματούν στο όνομα του Θεού είτε στο όνομα του Αλλάχ; Την απάντηση δυστυχώς θα την έχει μόνο εκείνος ο καθηγητής. Γι’ αυτά τα σπουδαία, όπως και για μερικά ακόμα, κάπως πιο μικρά. Πως φέρ’ ειπείν ένας τόπος που λάμπει στο φως του ήλιου και γεννά ακούραστα ποιητές και δασκάλους της σοφίας, λεηλατείται τόσο ανελέητα από τις ορδές αμαθών εργολάβων της πολιτικής. Πως εκεί που πάει να σηκώσει το κεφάλι της αξιοπρέπειας, τον δένουν χεροπόδαρα με συμμαχίες, συμφέροντα άλλων και δουλείες βρώμικες, κλείνοντας τη φωνή των ποιητών που αναζητούν το νερό της δικαιοσύνης…»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ
Η Οξύρρυγχος της Αιγύπτου πήρε το όνομά της από τα άφθονα γνωστά ψάρια από τα οποία προέρχεται το χαβιάρι. Ήταν μια τυπική ελληνοαιγυπτιακή πόλη που ήκμασε ώς το 350-400 μ.Χ., αλλά με το πέρασμα του χρόνου την κατάπιε η άμμος…
Σκαλίζοντας τον σκουπιδότοπο της χαμένης πόλης, δύο αρχαιολόγοι της Βικτωριανής εποχής έκαναν μια εκπληκτική ανακάλυψη: χιλιάδες σπαράγματα αρχαίων παπύρων, με κείμενα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων είχαν χρησιμοποιηθεί για να καταγραφούν στην πίσω όψη τους αξιομνημόνευτες στιγμές της καθημερινής ζωής της πόλης (όπου επιτρεπόταν ο γάμος μεταξύ αδελφών) αλλά και δίκες, φορολογικοί κατάλογοι, επιστολές και λίστες για ψώνια ή ολόκληρα οικογενειακά αρχεία.
Στο αρχείο λ.χ. του Τρύφωνα, βρέθηκαν το ωροσκόπιο του, το γαμήλιο συμβόλαιο με τη Σαρκία, η έκκληση κατά της πρώτης του συζύγου η οποία προσέβαλε τη νέα σύζυγο, η μαθητεία του γιου του στην τέχνη του υφαντή και λεπτομέρειες από μια κρίση του Σολομώντα. Μέχρι τώρα, λόγω της αποσπασματικής μορφής και της κακής κατάστασης, η έρευνα και η δημοσίευση του περιεχομένου των Παπύρων της Οξυρρύγχου ήταν εξαιρετικά δύσκολη. (1)
ΠΟΙΑ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΟΞΥΡΥΓΧΟΥ
Η Οξύρρυγχος είναι μία αρχαία πόλη της Άνω Αιγύπτου, στη δυτική όχθη της κοιλάδας του Νείλου, που η ελληνική της ονομασία προέρχεται από το ιερό ψάρι οξύρρυγχο, που το λάτρευαν οι κάτοικοι της, και που για χάρη του είχαν πολεμήσει με τους γείτονές τους Κυνοπολίτες, επειδή έτρωγαν αυτό το ψάρι.
Η πιο γνωστή περίοδος της πόλης αυτής τοποθετείται ανάμεσα στο 250 π.Χ. και στο 700 μ.Χ., εποχή στην οποία χρονολογούνται πάπυροι γραμμένοι στην ελληνική και στη λατινική, όπως επίσης στην αιγυπτιακή, στην κοπτική, στην εβραϊκή, στη συριακή και στην αραβική γλώσσα, που βρέθηκαν στην τοποθεσία της.
Οι ανασκαφές αποδείξανε ότι η ελληνορωμαϊκή πόλη περιβαλλόταν από τείχος και οι κυριότεροι δρόμοι της ήταν αψιδωτοί.
Τα έργα Ελλήνων συγγραφέων που βρέθηκαν στην Οξύρυγχο αποδώσανε στον κόσμο χαμένα κείμενα της αρχαίας ελληνικής λυρικής ποίησης (Πίνδαρο) και αναρίθμητα πεζά έργα ρητορικής ή ιστορίας. Ανάμεσα στα έργα αυτά συγκαταλέγονται η Αθηναίων πολιτεία του Αριστοτέλη, το σατιρικό δράμα του Σοφοκλή, Ιχνευταί Σάτυροι, και άλλα αποσπάσματα από δράματα του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Περιλαμβάνονται επίσης τμήματα από τα έργα του Όμηρου, του Βακχυλίδη και του Καλλίμαχου.
Κατάλογοι βιβλίων και πληρωμές σε γραφείς που έχουν βρεθεί δείχνουν ότι τα βιβλία αντιγράφονταν στην πόλη αλλά και εισάγονταν επίσης.
Διαβάστε επίσης:
«Ξεκλειδώνουν» 400.000 παπύρους από την αρχαία Ελλάδα!
Ιστορικός της Οξυρύγχου: Αυτό το όνομα δίνεται στο συγγραφέα μιας ευσυνείδητης ιστορίας της Ελλάδας, που συνεχίζει το έργο του Θουκυδίδη και καλύπτει γεγονότα ανάμεσα στο 400 και 394 π.Χ. Βρέθηκε στην Οξύρυγχο. Διάφοροι γραμματικοί τον ταυτίζουν με τους Κράτιππο, Θεόπομπο, Ευφορίωνα, Ανδροτίωνα και Δαΐμαχο, ιστορικούς της εποχής. (2)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Βλέπε: «Ελευθεροτυπία» 23 Απριλίου 2005.
2. Βλέπε: Εγκυκλοπαίδεια «Δομή»
ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ
autochthonesellhnes / Image by AI generator from Canva
