ΑΠΟ ΒΑΣΩ ΔΕΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
Το φίδι συμβολίζει την ενέργεια, την καθαρή, απλή δύναμη. Συχνά σχετίζεται με το δέντρο, με τα κλαδιά και τις ρίζες του, η έρπουσα κίνησή του, ο τρόπος που αλλάζει δέρμα, η απειλητική γλώσσα, το κυματιστό σχήμα, το σφύριγμα, υπάρχει μεγάλη ποικιλία συμβολικών νοημάτων του φιδιού.
Ο συμβολισμός του, επίσης, αλλάζει ανάλογα με το μέρος που ζει. Υπάρχουν φίδια που ζουν στο δάσος, άλλα που ζουν στην έρημο, στις μαρίνες, στις λίμνες και τις δεξαμενές, στα πηγάδια και τις πηγές. Η λατρεία των φιδιών και τους πνεύματός τους στις Ινδίες είναι συνδεδεμένα με το νερό. Τα φίδια είναι προστατευτικές δυνάμεις των πηγών της ζωής και της αθανασίας, καθώς επίσης και των ανώτερων αγαθών που συμβολίζονται από τους κρυφούς θησαυρούς. Από το κυματιστό κύμα του, παρόμοιο με τα θαλάσσια κύματα, μπορεί να συμβολίσει τη γνώση της αβύσσου και τα μεγάλα μυστικά.
Αντίθετα, τα πολλά φίδια στην έρημο συμβολίζουν τις δυνάμεις της καταστροφής, που βασανίζουν όλους όσοι μπόρεσαν να περάσουν την Ερυθρά Θάλασσα και να εγκαταλείψουν την Αίγυπτο, ταυτιζόμενα τότε, με τους πειρασμούς, των οποίων νίκησαν την περίσφιξη της ύλης και εισέδυσαν στην επικράτεια της πνευματικής ξηρασίας. Το φίδι χρησιμοποιείται, επίσης, για να συμβολίσει το αρχέγονο – το πιο πρωτόγονο στάδιο της ζωής. Η Teillard λέει: «είναι ζώο προικισμένο με μαγνητική δύναμη. Από την ανανέωση του δέρματός του, το φίδι είναι σύμβολο της ανάστασης. Από τον ελικοειδή χαρακτήρα του συμβολίζει τη δύναμη.
Ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς, πίστευε πως όταν το φίδι απελευθερώνεται από το δέρμα του, απελευθερώνεται και από το γήρας. Πως μπορεί να σκοτώσει, όπως και να γιατρέψει. Γι αυτό είναι σύμβολο και χαρακτηριστικό των επιθετικών δυνάμεων, αρνητικών και θετικών, που κυβερνούν τον κόσμο. Ο Γιουνγκ, παρατηρεί πως οι Γνωστικοί παρομοίασαν το φίδι με τον εγκεφαλικό κορμό και το μεδούλι, που αποτελεί ένα θαυμάσιο σύμβολο του ασυνειδήτου και που εκφράζει την ξαφνική απρόσμενη εμφάνισή του. Το φίδι έπαιξε ένα πολύ σημαντικό ρόλο στους Γνωστικούς, ιδιαίτερα στην αίρεση των Νασινών (από το naas φίδι). Ο Ιππόλυτος, συγγραφέας αυτής την αίρεσης, έλεγε πως το φίδι ζει σε όλα τα αντικείμενα και σε όλα τα όντα. Αυτό μας οδηγεί στην αντίληψη της Kundalini ως εικόνας της εσωτερικής δύναμης. Ο ουραίος των Αιγυπτίων είναι η ορατή αναπαράσταση της δύναμης Kundalini εξυψωμένης σ΄ ένα ανώτερο επίπεδο.
Ο Ασκληπιός, θεός της ιατρικής, κρατά ένα μπαστούνι (βακτηρία), γύρω στο οποίο είναι τυλιγμένο φίδι, ενώ ο Ερμής έχει ως σύμβολο το κηρύκειο, ένα ραβδί, γύρω από το οποίο τυλίγονται δυο φίδια στο σχήμα της απεικόνισης του DNA, και αυτό το σύμβολο από πολύ νωρίς έγινε έμβλημα των γιατρών. Ο συσχετισμός της ανθρώπινης υγείας με το φίδι μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι, όπως είπαμε, το φίδι έχει σχέση με τον κάτω κόσμο, άρα και με τους νεκρούς.
Πάντοτε ως δύναμη θεραπευτική στη Βίβλο ο Θεός προστάζει το Μωυσή να φτιάξει ένα ραβδί στολισμένο με χάλκινα φίδια, προκειμένου να γίνονται καλά όσοι, δαγκωμένοι από φίδι.
Ακόμη, το γεγονός ότι το φίδι αλλάζει δέρμα του προσέδωσε στα μάτια των ανθρώπων την ιδιότητα της αναγέννησης. Με τον χριστιανισμό όμως τα πράγματα αλλάζουν. Το φίδι, που στην αρχαιότητα θεωρήθηκε φορέας υγείας, τώρα πια θεωρείται υπεύθυνο για τη θνητή φύση του ανθρώπου, για τη δυστυχία του, μέσα από το προπατορικό αμάρτημα. Ο Όφις συμβολίζει λοιπόν το διάβολο, τη δύναμη του κακού. Με τη μορφή αυτή συμβολίζεται ο φθόνος, ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, τα οποία θεσμοθέτησε το 540 ο Πάπας Γρηγόριος ο Α΄.
ΠΗΓΕΣ:
JUAN EDUARDO CIRLOT «Το Λεξικό των Συμβόλων»,
Περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες.
The Mythologists / Image by Graham Hobster from Pixabay
