Τίνος είναι η κεφαλή έξω από το Πολυτεχνείο που καταθέτουν λουλούδια προς τιμήν των νεκρών του Πολυτεχνείου
Γράφει ο Σπύρος Μακρής
Κάθε χρόνο, κατά την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, χιλιάδες κόσμου συρρέουν και επισκέπτονται τον χώρο. Μικροί και μεγάλοι, περνούν την μεγάλη κεντρική πύλη του ΕΜΠ και με σεβασμό και ευλάβεια αφήνουν από ένα λουλούδι, κατά προτίμηση κόκκινα γαρύφαλλα σε ένα αρκετά μεγάλου μεγέθους ανθρώπινο κεφάλι το οποίο φαίνεται να γέρνει προς μια μεριά, σα να υποφέρει από κάποιο τραυματισμό που υπέστη σε κάποιο σημείο του σώματος το οποίο δεν έχει φιλοτεχνηθεί.
Φοιτητές, μαθητές, πολιτικές οργανώσεις, εκπρόσωποι ή και αρχηγοί διαφόρων κομμάτων αλλά και ο εκάστοτε πρόεδρος της Δημοκρατίας, καθώς και ο πρωθυπουργός έρχονται και επίσημα καταθέτουν στεφάνι σε αυτή την τεράστια ασώματη κεφαλή, το εμβληματικό μνημείο που κοσμεί τον προαύλιο χώρο του κτιρίου σε μία γωνία του. Αποτίνουν φόρο τιμής στους εξεγερθέντες φοιτητές, τιμούν τους αγωνιστές του Πολυτεχνείου.
Τι είναι αυτή η κεφαλή; Και τι συμβολίζει;
Το παράδοξο και το περίεργο είναι πως αυτό το γλυπτό, η κεφαλή έξω από το Πολυτεχνείο, επάνω και γύρω από το οποίο αφήνουν λουλούδια, δεν σχετίζεται με κανένα από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, στις 17 Νοεμβρίου 1973. Για κάποιο λόγο, με το πέρασμα των χρόνων, η κεφαλή έχει ταυτιστεί με την επέτειο, αλλά σε καμία δεν μπορεί να ταυτιστεί. Αυτό που αντιλαμβάνομαι, είναι πως ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, δεν το γνωρίζει, έχει παρασυρθεί. Παρά το γεγονός ότι έχει καθιερωθεί ως μνημείο των απανταχού φοιτητών που αγωνίστηκαν, δεν πρόκειται για κάποιο έργο τέχνης που τοποθετήθηκε εκεί για να συμβολίσει αυτό το οποίο του αποδίδεται.
Όπως μαθαίνουμε, λοιπόν, η κεφαλή έξω από το Πολυτεχνείο είναι ένα έργο του Έλληνα γλύπτη Μέμου Μακρή, ενός αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης κατά τη γερμανική κατοχή, από τον οποίο αφαιρέθηκε η ελληνική υπηκοότητα το 1964. Μερικά από τα σημαντικότερα έργα του περιλαμβάνουν το μνημειώδες γλυπτό που αφιερώνεται στα θύματα του ναζιστικού στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν στην Αυστρία, το μνημείο στους Ούγγρους εθελοντές του Ισπανικού Εμφύλιου στη Βουδαπέστη, το μνημείο της απελευθέρωσης στο Πετς. Πολλά άλλα έργα του κοσμούν πλατείες και κτήρια σε όλη την Ουγγαρία.
Ένα από τα έργα του είναι και η κεφαλή έξω από το Πολυτεχνείο, η οποία αναπαριστά το πρόσωπο του καθηγητή Νίκου Σβορώνου, ενός σημαντικού Έλληνα ιστορικού, με ιδιαίτερη επιρροή στη σύγχρονη ιστοριογραφία στην Ελλάδα. Ο Σβορώνος γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1911. Μετά τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Αθηνών, εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΑΜ το 1943 και συνέδραμε στην έκδοση του παράνομου περιοδικού Πρωτοπόροι. Στη συνέχεια μπήκε στις τάξεις του ΕΛ.ΑΣ, όπου διετέλεσε στρατιωτικός διοικητής Βύρωνα-Καισαριανής. Το 1945, πήρε υποτροφία για την Γαλλία, όπου δίδασκε το μάθημα της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων. Το 1955 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια και το 1961 απέκτησε τη γαλλική. Επέστρεψε στην Ελλάδα μετά το 1974 και την πτώση της δικτατορίας. Δίδαξε στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Κρήτης, διετέλεσε μέλος της διοικούσας επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, και ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών το 1976 και Θεσσαλονίκης το 1977. Πέθανε το 1989 στην Αθήνα.
Αυτή είναι, εν ολίγοις, η ιστορία του μεγάλου γλυπτού που κοσμεί το προαύλιο του Πολυτεχνείου, στο οποίο έχει καθιερωθεί να αφιερώνουν λουλούδια και στεφάνια προς τιμήν των θυμάτων της εξέγερσης του 1973 κατά της στρατιωτικής χούντας που κυβερνούσε την Ελλάδα από το 1967 έως το 1974, στην Αθήνα, 17 Νοεμβρίου 2019.
diadrastika / Image by Ale_Mi from depositphotos.com
