Το Μαυσωλείο με τα Οστά του Νώε. Γιλγαμές και Δευκαλίωνας. Θρύλοι ισχυρότεροι από την πραγματικότητα
Γράφει ο Σπύρος Μακρής
Η ιστορία για ένα τεράστιο πλοίο που επέτρεψε την επιβίωση όλων των ειδών των ζώων σε όλο τον κόσμο ακούγεται εντυπωσιακό, αλλά και αρκετά απίστευτο. Παρ΄ όλα αυτά, ο οικοδόμος του, ο Νώε, είναι μία από τις πιο δημοφιλείς βιβλικές φιγούρες. Αυτή η ιστορία υπήρχε για χιλιάδες χρόνια και είναι γνωστή από δισεκατομμύρια ανθρώπους. Ωστόσο, ο τόπος της ταφής του Νώε παραμένει άγνωστος.
Δυστυχώς, δεν υπάρχει ιστορική πηγή, εκτός από τα θρησκευτικά κείμενα, τα οποία επιβεβαιώνουν αυτά τα δεδομένα από τη βιογραφία του Νώε. Επιπλέον, δεκάδες ερευνητές (μερικοί περισσότεροι, μερικοί λιγότερο επαγγελματίες) προσπάθησαν να αποδείξουν τις δικές τους ιδέες για την πιθανή βιογραφία αυτού του θρυλικού ανθρώπου. Ένα από τα πιο αξιόπιστα ερευνητικά έργα επιτεύχθηκε από την ομάδα με επικεφαλής τον Robert D. Ballard. Ο στόχος του ήταν να εξηγήσει την βιβλική πλημμύρα με έναν επιστημονικό τρόπο.
Η πιο διάσημη ιστορία λέει ότι η περίφημη Κιβωτός έπαψε να ταξιδεύει στις πλαγιές του όρους Αραράτ, που τώρα στην ανατολική Τουρκία (αλλά για πολύ καιρό ανήκε στην Αρμενία). Η σημασία αυτού του ισχυρισμού βασίζεται σε ένα θρησκευτικό ζήτημα, καθώς το Ισλάμ κυριαρχεί στην Τουρκία και η Αρμενία έχει συνδεθεί με τον Χριστιανισμό. Επιπλέον, ένας από τους πιθανούς τάφους του Νώε βρίσκεται σε έδαφος που αμφισβητείται από την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν.
Υπάρχει ένα μαυσωλείο που βρίσκεται στο Nakhchivan (φώτο), στην γη γνωστή ως Kohna-gala, που σημαίνει «Παλαιό φρούριο». Το Ναχιτσεβάν είναι ένας περίκλειστος εξωτερικός θύλακας του Αζερμπαϊτζάν. Πολλοί Αρμένιοι πιστεύουν ότι αυτό είναι παραδοσιακά δικό τους έδαφος, αλλά επί του παρόντος (όταν γράφτηκε το κείμενο) ανήκει επίσημα στο Αζερμπαϊτζάν. Η κατασκευή του μαυσωλείου χρονολογείται γύρω στον 8ο αιώνα μ.Χ., αλλά θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι λίγο νεότερη.
Ξαναχτίστηκε πολλές φορές και τώρα το κεντρικό κτίριο περιέχει τα υπολείμματα του πρώην κτιρίου. Μέσα στο θάλαμο ταφής υπάρχει μια στήλη και σύμφωνα με τις επεξηγήσεις που παρουσιάζονται από τους οδηγούς, αυτός είναι ο τόπος όπου θάφτηκε το λείψανο του Νώε. Επομένως, φαίνεται ότι ακόμη και οι ντόπιοι δεν βλέπουν το μαυσωλείο ως τον αρχικό τόπο θυσίας του Νώε, αλλά απλώς ως ένα ναό για μια αποθήκη κειμηλίων. Τι θα μπορούσαν, όμως, να είναι αυτά;
Οι θρύλοι είναι ισχυρότεροι από την πραγματικότητα
Αλλά πέραν του Ναχιτσεβάν υπάρχουν και άλλοι τόποι που ισχυρίζονται πως έχουν τα λείψανα του Νώε. Το τζαμί Imam Ali στο Najaf, στο Ιράκ, αποτελεί προορισμό για προσκύνημα εκατομμυρίων ανθρώπων κάθε χρόνο. Ο μέσος αριθμός προσκυνητών είναι περίπου 8 εκατομμύρια. Είναι ένας ιερός τόπος για τους μουσουλμάνους που ακολουθούν την πεποίθηση των Σιτών (εκείνοι που αποδέχονται ότι ο Μωάμεθ είχε πρόγονο – Ali ibn Abi Talib). Οι οπαδοί αυτής της πίστης πιστεύουν ότι ο Αλή θάφτηκε δίπλα στον θρυλικό Αδάμ και Νώε.
Υπάρχει επίσης μια λαογραφική ιστορία στην πόλη Cizre στην Τουρκία και το Karak Nuh στο Λίβανο. Η παράδοση από τον Cizre ισχυρίζεται ότι ήταν ο αρχικός τόπος ταφής του Νώε και της οικογένειάς του. Ωστόσο, ούτε η ιρακινή ούτε η τουρκική θεωρία μπορούν να επιβεβαιωθούν. Στην περίπτωση του Λιβάνου, συνήθως λέγεται ότι ήταν τα λείψανα που είχαν ταφεί σε αυτό το μέρος. Η ιστορία για τον τάφο του Νώε είναι γεμάτη μυστήρια. Αν και οι θρησκευτικοί κύκλοι πιστεύουν ότι γνωρίζουν τον πραγματικό τόπο ταφής του θρυλικού άντρα, ο αριθμός των πιθανών σημείων δημιουργεί πολλές αμφιβολίες για την αλήθεια της ιστορίας.
Εκτός από τις ιστορίες από τη Μέση Ανατολή και άλλες μουσουλμανικές χώρες, υπάρχει μια ακόμη θρυλική τοποθεσία που μπορεί να προσθέσει ακόμη περισσότερη σύγχυση. Στη βορειοδυτική Ισπανία στη Γαλικία υπάρχει μια πόλη που ονομάζεται Noia. Το όνομά της προέρχεται από τον βιβλικό Νώε και το οικόσημο της πόλης έχει την εικόνα της διάσημης κιβωτού. Αν και οι ιστορικοί μιλάνε με μία φωνή ότι ο θρύλος εκεί δεν έχει καμία υπόσταση, η ιστορία παραμένει ένα δημοφιλές στοιχείο της τοπικής λαογραφίας.
Κάπως έτσι, πολλοί θρύλοι και πολλοί μύθοι γίνονται ισχυρότεροι από την πραγματικότητα. Ασχέτως αν αυτά που περιγράφουν θα μπορούσαν κάποτε να ήταν αλήθεια ή όχι, όταν έστω και ένα αντικείμενο που υποθετικά ανήκει σε ένα θρύλο ή μύθο, φυλάσσεται ή διεκδικείται, τότε, τόσο το αντικείμενο όσο και η ιστορία που αντιπροσωπεύει, “ζωντανεύει” και τείνει να παίρνει πραγματικές διαστάσεις, χωρίς κανείς να νοιάζεται να επαληθεύσει ή να διασταυρώσει κατά πόσο το τάδε αντικείμενο μπορεί να είναι αληθινό και αυθεντικό ή όχι.
Νώε, Γιλγαμές και Δευκαλίωνας
Όπως διαπιστώνουμε, υπάρχουν αρκετές περιοχές που «διεκδικούν» τον τάφο και τα λείψανα του άντρα που έφτιαξε ένα πλοίο και διασώθηκε από τον κατακλυσμό. Η ιστορία «Κατακλυσμός και Κιβωτός», είναι γνωστή από την αρχαιότητα, έγινε τόσο δημοφιλής ώστε είναι ένας παγκόσμια διάσημος μύθος γνωστός στους περισσότερους πολιτισμούς πολύ πριν την επανάληψή του ως μέρος της Βίβλου. Ωστόσο, οι περισσότερες από τις ιστορίες που σχετίζονται με τον Νώε δεν είναι τίποτα περισσότερο από προφορική ιστορία.
H περιγραφή της ιστορίας για τον Κατακλυσμό του Νώε, σύμφωνα με διάφορες εκδοχές, ίσως, είναι εμπνευσμένη από το έπος του Γιλγαμές. Η ενδέκατη πινακίδα από το έπος του Γιλγαμές αναφέρεται στο μύθο του Κατακλυσμού, ο οποίος αντλεί τα περισσότερα στοιχεία από το Έπος του Ατραχάσις. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που είναι ικανά να αποτελέσουν σύγκριση του μύθου του Κατακλυσμού στην Γένεση και στο Έπος του Γιλγαμές. Παράλληλα υπάρχουν στοιχεία και ομοιότητες που μπορούν να συνηγορήσουν υπέρ μίας ταύτισης με τις περιγραφές που δίνει η Ελληνική μυθολογία για τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα.
Εκείνο που δεν γνωστό στον πολύ κόσμο είναι πως παράλληλα υπάρχουν πολλές παρόμοιες εκδοχές και περιγραφές σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, ακόμα και στους πιο γεωγραφικά απομακρυσμένους, που όλες αφηγούνται μία παρόμοια ιστορία με εκείνη του Νώε, του Δευκαλίωνα ή του Γιλγαμές.
Φυσικά, υπάρχουν και αρκετέ διαφορές, όπως για παράδειγμα στο που προσάραξαν τα πλοία. Στον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, όταν οι βροχές που έστειλε ο Δίας σταμάτησαν, το πλοίο του Δευκαλίωνα προσάραξε πάνω στην κορφή του Παρνασσού, ή στο όρος Αίτνα, ή στον Άθω της Χαλκιδικής, ή στο όρος Όθρυς στη Θεσσαλία. Στην Γένεση αναφέρεται ότι αυτό συνέβη στο όρος Αραράτ.
Είναι λογικό, όμως, να υποθέσουμε ότι κάθε λαός πρόσθετε στην ιστορία του, δικά του τοπωνύμια και πολλά δικά του στοιχεία της ιστορία του. Αυτό πάντα με την προϋπόθεση πως υπήρξε κάποτε ένας κατακλυσμός και ένας άντρας με την οικογένειά του που γλίτωσαν, οπότε η ιστορία κυκλοφόρησε και αφομοιώθηκε στην εκάστοτε κουλτούρα.
Ποιός, μπορεί να ήταν αυτός ο άντρας και ποια η οικογένειά του; Υποστηρίζεται σε γενικές γραμμές ότι ο Μωυσής αντέγραψε ή εμπνεύστηκε τον Νώε από το Έπος του Γιλγαμές και τον Κατακλυσμό του Ουτναπιστίμ που χρονολογείται ως παλαιότερο (Διαβάστε σχετικά: Γιλγαμές και Κατακλυσμός. Ομοιότητες με Δευκαλίωνα και Νώε). Άλλες υποθέσεις υποδεικνύουν ως πρωτότυπο τον Δευκαλίωνα και την Πύρρα, κι αυτό διότι υπάρχουν πάρα πολλά στοιχεία που συμφωνούν ότι υπήρξε στον πλανήτη ένας κοινός και παγκόσμιος αρχαίος πολιτισμός. Ο Ελληνικός.
Άραγε, λοιπόν, αν όλα αυτά που λέγονται και διαιωνίζονται για το Μαυσωλείο στην Ναχιτσεβάν, περιέχουν έστω μία δόση αλήθειας ως προ το περιεχόμενό του, θα μπορούσαν να στηρίξουν μία ακόμα υπόθεση; ότι, δηλαδή, δεν βρίσκονται εκεί τα λείψανα του Νώε, ούτε του Γιλγαμές, αλλά του Δευκαλίωνα; Ένα μεγάλο ερωτηματικό που, πιθανότατα, δεν θα βρει ποτέ την σωστή απάντηση.
diadrastika / Image: Noah’s Coffin inside Noah Mausoleum in the city of Cizre, Turkey (Source: commons.wikimedia.org)
