Τι Απέγιναν τα Οστά των Αγωνιστών του 1821;
Η κρατική μέριμνα ορισμένες φορές είναι ανύπαρκτη. Οι άνθρωποι αυτοί χάρισαν στην πατρίδα την ελευθερία της αλλά η πατρίδα δεν τους τίμησε όπως θα έπρεπε…
Μερικές δεκάδες μέτρα έξω από το σταθμό του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου «Νέο Φάληρο», δεσπόζει το μνημείο του ρουμελιώτη αρχιστράτηγου, Γεωργίου Καραΐσκάκη. Κανείς όμως μέχρι σήμερα δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν μέσα σε αυτό βρίσκονται όντως τα οστά του μεγάλου αγωνιστή.Ο Καραϊσκάκης ετάφη στη Σαλαμίνα και επί Όθωνα τα οστά του μεταφέρθηκαν σε μνημείο στο Νέο Φάληρο κατ΄εντολή του βασιλιά.
Επί χούντας, ο δήμαρχος Πειραιά Σκυλίτσης ζήτησε την ανακατασκευή του μνημείου που είχε ανεγερθεί επί Όθωνα. Η τεχνική εταιρεία όμως που εκτέλεσε τότε τα έργα, μαζί με τα μπάζα φέρεται να πέταξε στη θάλασσα ή σε γκαράζ τα οστά του θρυλικού «γιου της καλόγριας», καθώς και άλλων αγωνιστών.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Νίκο Γιαννόπουλο μέχρι σήμερα δεν έχουν δοθεί πειστικές απαντήσεις για το τι απέγιναν τα οστά του Καραΐσκάκη. Προς τιμήν του αρχιστράτηγου πάντως, το γήπεδο του Ολυμπιακού πήρε το όνομά του, καθώς περίπου σε αυτή την τοποθεσία σκοτώθηκε σε μια ασήμαντη αψιμαχία, ο ρουμελιώτης καπετάνιος.
Που βρίσκονται τα οστά άλλων μεγάλων αγωνιστών της επανάστασης ; Στο Α΄ Νεκροταφείο βρίσκεται ο τάφος του πυρπολητή Κωνσταντίνου Κανάρη, του οποίου η καρδιά όμως φυλάσσεται στο Εθνολογικό Μουσείο. Εκεί είναι θαμμένοι ο στρατηγός Μακρυγιάννης και ο Φαναριώτης Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Μέχρι το 1967 το νεκροταφείο «φιλοξενούσε» και το μνήμα του Οδυσσέα Ανδρούτσου, τα οστά του οποίου όμως μεταφέρθηκαν στην Πρέβεζα.
Το ίδιο συνέβη και με τα οστά του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη που μεταφέρθηκαν από τον οικογενειακό τάφο του Α΄Νεκροταφείου στην Τρίπολη, την οποία απελευθέρωσε με τους άλλους καπετάνιους για να γίνει η καρδιά του αγώνα. Στην Ύδρα φυλάσσεται η καρδιά του ναυάρχου Μιαούλη. Για να φτάσουν όμως εκεί μεσολάβησαν διάφορες περιπέτειες. Το 1835 η κηδεία του έγινε στον Πειραιά και η ταφή του στη δεξιά ακτή της εισόδου του λιμανιού.
Τα έργα που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια είχαν ως αποτέλεσμα τη μερική καταστροφή του τάφου. Μετά από ενέργειες των διοικητών και αξιωματικών της σχολής Ναυτικών Δοκίμων όμως, έγινε διακομιδή των οστών του ναυάρχου και ενταφιασμός του στον περίβολο της Σχολής. Πολλοί υποστηρίζουν όμως, ότι και αυτό δεν είναι βέβαιο, λέγοντας ότι τελικά μεταφέρθηκαν στην Ύδρα.
Όταν πέθανε πάντως ο Ανδρέας Μιαούλης, ο Όθωνας έδωσε εντολή η καρδιά του αγωνιστή να ταριχευθεί και να τοποθετηθεί στην ασημένιο λήκυθο ως σύμβολο ανδρείας και πατριωτισμού. Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα είναι θαμμένη στον ναό του Αγίου Ιωάννη στις Σπέτσες και η Μαντώ Μαυρογένους στη Μύκονο. Στη Μητρόπολη Αθηνών βρίσκονται τα οστά του Γρηγορίου Ε΄ που μεταφέρθηκαν από την Κωνσταντινούπολη κατά τον εορτασμό της 50ετηρίδας.
Στο Μεσολόγγι βρίσκονται τα σπλάχνα του φιλέλληνα λόρδου Βύρωνα και τα οστά του Μάρκου Μπότσαρη, του φρουράρχου της εξόδου Δημήτρη Μακρή και πολλών άλλων αγωνιστών. Τα οστά του Παπαφλέσσα που θυσιάστηκε στο Μανιάκι θεωρητικά υπάρχουν στο τοπικό μουσείο, χωρίς όμως να έχει εξακριβωθεί αν είναι του φλογερού αρχιμανδρίτη. Για χρόνια ολόκληρα οι αγρότες της περιοχής όργωναν τη γη και ανακάλυπταν οστά Ελλήνων αγωνιστών ή Αιγυπτίων στρατιωτών του Ιμπραήμ.
Για το πλήθος των αγωνιστών της Επανάστασης, που δεν είχαν πρωτεύοντα ρόλο τόσο στα πεδία των μαχών όσο και στις πολιτικές ζυμώσεις, οι πληροφορίες για τα μέρη που ετάφησαν είναι λιγοστές ή ανύπαρκτες. Μετά το τέλος του Αγώνα πολλοί αγωνιστές – κυρίως Υδραίοι και Ψαριανοί – εγκαταστάθηκαν κοντά στο λιμάνι.
Σχεδόν όλοι τάφηκαν στο νεκροταφείο του Αγίου Διονυσίου, δίπλα στο λιμάνι. Αργότερα όμως το νεκροταφείο μεταφέρθηκε στα Ταμπούρια και ο χώρος του νεκροταφείου μετατράπηκε σε κτήρια και καταστήματα. Τότε όμως κανένας υπεύθυνος δεν σκέφτηκε να φροντίσει για τη διαφύλαξη των οστών, όσων αγωνίσθηκαν για την ανεξαρτησία. Άγνωστο είναι που βρίσκονται και τα οστά του Νικηταρά.
Αρχικά ετάφη δίπλα στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Ωστόσο, φαίνεται πως ο θάνατος της γυναίκας και των παιδιών του και η έλλειψη στενών συγγενών και άμεσων απογόνων στάθηκε αφορμή να μην ενδιαφερθεί κανένας και έκτοτε αγνοείται ο τάφος.
Το «Πάνθεον του ’21»
Τα πρώτα χρόνια μετά από την επανάσταση η Ελλάδα προσπαθούσε να βρει το «βηματισμό» της ως ένα μικρό ανεξάρτητο κράτος. Η αδιαφορία και η άγνοια σε συνδυασμό με τις αξεπέραστες δυσκολίες της εποχής, είχε ως αποτέλεσμα να μην υπάρξει ιδιαίτερη μέριμνα. Στα χρόνια του Όθωνα ο αρχιτέκτονας Καυταντζόγλου φιλοτέχνησε σχέδιο για ένα «Πάνθεον του 1821», αλλά η προσπάθειά του δεν προχώρησε.
Αργότερα, κατά τον εορτασμό της 50ετηρίδας ο Γεώργιος ο Α΄σκέφτηκε να κάνει πραγματικότητα το Πάνθεον, αλλά έμεινε μόνο στη σκέψη. Αιτία, ο θόρυβος που δημιουργήθηκε για το αν θα έπρεπε να αναγραφούν στο μνημείο και οι ελληνικές περιοχές που δεν είχαν ακόμη απελευθερωθεί.
Στον εορτασμό της 100ετηρίδας που γιορτάστηκε με καθυστέρηση λόγω του Μικρασιατικού Πολέμου, ο Ελευθέριος Βενιζέλος προσπάθησε να χτίσει το Πάνθεον. Οι δήμοι θέλησαν να βοηθήσουν και συμβολικά έστειλαν από ένα λίθο. Το έργο θεμελιώθηκε στο Πεδίο του Άρεως αλλά η υλοποίηση και πάλι εγκαταλείφθηκε.
pentapostagma.gr / Image by pklimenko from depositphotos.com
