Η θεά Ήρα μυρίζει «μυστικό λουλούδι» και γεννάει τον θεό Άρη
Του Γιώργου Λεκάκη
Ένα δακτυλιόσχημο (cornelian) εγχάρακτο, στην αρχική του χρυσή βάση, της συλλογής Poniatowski, με μαύρη γραμμή σμάλτου… Εικονίζει την θεά Χλωρίδα – μετέπειτα Flora – θεά της χλωρίδας, να παρουσιάζει ένα λουλούδι στην καθιστή θεά Ήρα – μετέπειτα Juno / Saturnia.
Λεπτομέρεια της παραπάνω εικόνας: Η Χλωρίδα δίνει το λουλούδι με το αριστερό της χέρι, και η Ήρα το παίρνει επίσης με το αριστερό της χέρι…
Αυτή η παράσταση φαίνεται αρχικώς απλή… Αλλά είναι βαθυτάτη και μιλά για «δημιουργία» θεού, μη συμβατική σύλληψη και παρθενογένεση…
Διαβάστε επίσης: Οι θεοί που έπλασαν τους Έλληνες
Ο θεός Άρης / Άρες / Αρεύς «δημιουργήθηκε»[1] «από την τέχνη» της Χλωρίδος:
«Προσεύχομαι – λέει η ίδια – ο Ζευς να μη το μάθει»… Και εξιστορεί:
«Η θεά Ήρα, όταν η θεά Αθηνά εγεννήθη χωρίς μητέρα, πληγώθηκε που ο Ζευς δεν χρειάστηκε τις υπηρεσίες της. Πήγε και παραπονέθηκε στον Ωκεανό για τις πράξεις του συζύγου της. Σταμάτησε στην πόρτα μας, κουρασμένη από το ταξείδι. Όταν την είδα ρώτησα: Τι σε έφερε έως εδώ, Ήρα;
(…) Την παρηγόρησα με λόγια φιλικά: «Οι λέξεις», λέει, «δεν ανακουφίζουν τον πόνο μου. Αν ο Δίας έγινε πατέρας χωρίς να χρησιμοποιήσει σύζυγο και κατέχει και τους δύο τίτλους μόνος του, γιατί να μην πρέπει να προβώ κι εγώ σε μια μητρότητα χωρίς σύζυγο, μια γέννηση από παρθένα[2], που δεν την άγγιξε άνδρας; Θα δοκιμάσω κάθε φάρμακο στην πλατειά Γη και στον κενό Ωκεανό και στις βαθειές κοιλότητες στα Τάρταρα»…
Τα λόγια της ήταν κοφτά. Το πρόσωπό μου ήταν διστακτικό. «Φαίνεσαι, Νύμφη, ότι μπορείς να βοηθήσεις», λέει. Τρεις φορές ήθελα να βοηθήσω, τρεις φορές κόλλησε η γλώσσα μου: Ο θυμός του Διός μου προκαλούσε φόβο. «Σε παρακαλώ, βοήθησέ με», είπε, «θα αποκρύψω την πηγή της βοήθειάς μου». Μάρτυς μου η ιερά Στυξ.
Διαβάστε επίσης: Οι Σύζυγοι του Διός και οι Μυστικές Ονομασίες και Ιδιότητές τους
«Ένα λουλούδι», είπα, «από τα λιβάδια της Ωλένου[3] θα πραγματοποιήσει την ευχή σου. Είναι μοναδικό στους κήπους μου. Και μια στείρα αγελάδα να το ακουμπήσει θα γίνει μητέρα…
Γρήγορα έκοψα το στερεωμένο λουλούδι με τον αντίχειρά μου. Η Ήρα αισθάνεται το άγγιγμα. Και με το άγγιγμα συλλαμβάνει. Φουσκώνει και εισέρχεται στην Θράκη[4] και στην δυτική Προποντίδα, και πραγματοποιεί την ευχή της: Ο Άρης δημιουργήθηκε[5].
Ενθυμούμενος τον ρόλο μου στην γέννησή του, ο Άρης είπε: «Και εσύ θα έπρεπε να έχεις μια θέση στην πόλη του Ρωμύλου, την Ρώμη».
ΠΗΓΗ: Οβίδιος «Fasti» 5.229 ff, Boyle, «Ρωμαϊκή ποίηση 1ου π.Χ. έως 1ου μ.Χ..».
Έτσι εμφανίσθηκε τότε επί Γης ο θεός Άρης!
Και η Χλωρίς επήρε και το επίθετο Αρεγονίδα! (βλ. Αργοναυτικά-Ορφικά, 126).
Ο παραπάνω αρχαίος μύθος, σχεδόν κρύφτηκε… δεν διδάχθηκε ποτέ (όπως είναι ο προορισμός του μύθου)… Μάλιστα παραφράσθηκε από τους χριστιανούς, για την «μαγική» γέννηση του Ιησού Χριστού, από την Παναγία, μυρίζοντας τον κρίνο…
Η θεά Χλωρίς ήταν αρχικώς χθονία θεότης των αρχαίων Ελλήνων.
Θεότητα της βλαστήσεως, των λουλουδιών, των ανθέων – εξ ου και Ανθούσα.
Ήταν θυγατέρα της Περσεφόνης (ή του Αμφίονος και της Νιόβης)[6] και σύζυγος του θελκτικού εραστή Ζεφύρου[7]. Όταν ετελούντο τα πρώτα Ηραία[8], στην Ηλεία, και διεξαγόταν αγώνας δρόμου των παρθένων στο στάδιο της Ολυμπίας, πρώτη νικήτρια ήταν η Χλωρίς. Συλλατρευόταν με την Λητώ[9]. Άγαλμά της παρθένου Χλωρίδος ίστατο στο Άργος, παρά της Λητούς, έργο του Πραξιτέλους[10]!
Μεταγενέστερα, οι Ρωμαίοι την είπαν Φλώρα (< Χλώρα, όπως η Χλώρινα έγινε Φλώρινα). Η «Ρωμαία» θεά, έγινε πανομοιότυπη με την Χλωρίδα. (Οβίδιος «Fast.», V.195). Σύζυγός της ήταν ο Αίολος (κατά παράφρασιν του Ζεφύρου). Οι Λατίνοι εκτός από θεότητα της εαρινής βλαστήσεως (κυρίως των δημητριακών φυτών (σίτου, κριθής, κ.ά.) και των οπωροφόρων δένδρων, την έκαμαν και θεότητα των καρποφόρων δένδρων, της αμπέλου καί των ανθέων. Με την Rοbigus (ή Robigo) εμπόδιζε την σκωρία των σιτηρών. Με την Pomona / Πομονα αγρυπνούσε επί των οπωροφόρων δένδρων.
Η Flora ήταν μία των 12 θεοτήτων, που εξευμένιζαν με εξιλαστήριες θυσίες, όταν εμφανιζόταν κάποιο έκτακτο γεγονός. Είχε αρχαιότατο ναό στην Ρωμη, επί του Κυρηναλίου λόφου, και ίδιον ιερέα και δεύτερο ναό, ανεγερθέντα κατά τον 2ο π.X. αιώνα, εξ αφορμής μιας αφορίας, «παρά τόν μέγαν Κίρκον».
Ετελούντο προς τιμήν της μεγάλες αγροτικές εορτές, τα Φλοράλια / Floralia, τον μήνα Απρίλιο (περίπου 28 Απριλίου-1η Μαΐου), προς εξασφάλισιν της προστασίας «εσπαρμένων αγρών». (βλ. Dict. of Ant. s. v. Floralia και Γ. Λεκάκη “Τάματα και αναθήματα”). Ετιμάτο ιδιαιτέρως από τις γυναίκες.
Απεικονίζετο ως νεαρά γυνή, εστεμμένη με άνθη. Τα πλείστα των αγαλμάτων, τα οποία φέρουν το όνομα της Flora είναι προσαρμογές των αρχαίων ελληνικών αγαλμάτων. Απεικονίσεις της διεσώθησαν και επί αρχαίων νομισμάτων.
Το παραπάνω χαρακτικό έργο τέχνης έχει την υπογραφή του γλύπτη Ευόδου – ΕΥΟΔΟΣ ΕΠ(ΟΙΕΙ) – προφανώς αντιγραφή από κάποιο πρωτότυπο. Από την Συλλογή Poniatowski «Pierres gravees antiques», κλάση Ι. 102 > Christie’s, αρ. 85 > Tyrrell, αρ. 68 > Bonhams, Λονδίνο, 5 Δεκεμβρίου 2002.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΣΥΛΛΟΓΗ Poniatowski, ΕΔΩ
ΠΗΓΕΣ: Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Αλ. Λέτσας «Μυθολογία της Γεωργίας». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 19.12.2019.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Είναι θεός «ποιηθείς», ου γεννηθείς.
[2] Δεν είναι η μόνη γέννηση άνευ συζύγου που πραγματοποίησε η Ήρα. Και τον Ήφαιστο, τον εγέννησε χωρίς να έχει πλαγιάσει με θεό ή θνητό (Ιλ. Α,578, Ησ. Θεογ. 927, Απολλόδ. 1/3.5 ).
[3] Η Ώλενος ήταν πόλις της Αιτωλίας, παρά την Πλευρώνα, που ίδρυσε ο ομώνυμος υιός του Ηφαίστου. Και πόλις της Αχαΐας, που ίδρυσε ο ομώνυμος υιός του Διός και της Δαναΐδος Αναξιθέας, στις όχθες του ποταμού Πείρου – η μετέπειτα Δύμη. Σήμερα εκεί κοντά υπάρχει χωριό που λέγεται … Κρίνος…
[4] Γι’ αυτό έλεγαν πως η λατρεία του Άρεως ξεκίνησε από την Θράκη και διεδόθη στον υπόλοιπο ελληνισμό.
[5] Ίσως επειδή δεν ήταν «πλήρως θεϊκή» γέννα, γι’ αυτό και ο θεός αυτός δεν ήταν αήττητος!
[6] Βλ. Παυσ. 2/21.9, 5/16.4, Απολλόδ. 3/5.6, Σχόλ. Ιλ. Λ, 692c, Διόδ. Σικ. 4/68.6, Υγίν. μύθ. 10, 11, 14.14, 69.7.
[7] Ο Ζέφυρος, θεότης του ελαφρού δυτικού ανέμου, δροσίζει με την γλυκειά πνοή του τα Ηλύσια πεδία, και ως εκ τούτου και την εκεί διαμονή των μακάρων. Αυξάνει την βλάστηση και ωριμάζει τους καρπούς, τους θαυμασίους κήπους του βασιλεως των Φαιάκων, Αλκινόου…
[8] Αγώνες και εορτές για γυναίκες, αντίστοιχες με τα Ολύμπια των ανδρών. Κι αυτές ανά πενταετία. Κατά τη διάρκειά τους, 16 γυναίκες ύφαιναν πέπλο της Ήρας. Βραβεία ήσαν και εδώ, στεφάνια ελιάς και μέρος του κρέατος των ιερείων. Τους αγώνες ίδρυσε η Ιπποδάμεια, προς τιμήν της Ήρας, όταν έγινε
σύζυγος του Πέλοπος. – βλ. Γ. Λεκάκης «Ολυμπιακοί Αγώνες» και «Η Πίσα και η Πίζα».
[9] Γι’ αυτό και κάποιοι τις ταυτίζουν.
[10] Βλ. Παυσανία (ΙI, 21,9). Του συμπλέγματος τούτου υπάρχουν αντίγραφα επί νομισμάτων ρωμαϊκών χρόνων.
