Μήδεια: Η πρώτη πιλότος που απέδρασε πετώντας με άρμα που οδηγούσαν δρακόφιδα
Του Γιώργου Λεκάκη
Ένας κάλυξ-κρατήρ (calyx-krater) από την Λουκανία (Lucania) – περιοχή παραγωγής αλλαντικού με ονομασία προέλευσης: λουκάνικο – του 400 π.Χ. εικονίζει την Μήδεια να φεύγει… Είναι αγγείο λουκανικού τύπου (lucanian).
Και συστήνεται «The Flight of Medea» / «Η πτήση της Μήδειας»…
Δείχνει την φαρμακεύτρα Μήδεια (> Medea > medicine > Μέδικοι < Ιατρόπουλοι) να οδηγεί – ορθότερα να… πιλοτάρει – το άρμα της, όπως την περιέγραψε ο Ευριπίδης στην ομώνυμη τραγωδία του, «Μήδεια»… Η Μήδεια φεύγει, αφού δολοφόνησε τα παιδιά της, επάνω σε ένα ιπτάμενο άρμα, το οποίο πετούσαν δυο δρακόφιδα… εντός ή εμπρός ηλιακού δίσκου…
Διαβάστε επίσης: Και όμως, η Μήδεια του Μύθου Δεν Σκότωσε τα Παιδιά της
Έχουμε όμως (και) οπτική τεκμηρίωση για κάτι τέτοιο;
Έχουμε. Πρόκειται για ένα ζωγραφικό έργο, που αποδίδεται στον «ζωγράφο του Πολυχώρου»(*) / Policoro Painter, από μια αρχαία ελληνική πόλη στην Μεγάλη Ελλάδα / Κάτω Ιταλία…. Είναι σε ψημένο πηλό, ερυθρόμορφο, με προσθήκη λευκού, κόκκινου, κίτρινου και καφέ!Η διάμετρός του στο στόμιο είναι: 49,9 εκατ. Συνολικά: 50,5 εκατ. Η διάμετρος του ποδιού είναι 22 εκατ.
Γιατί δεν έχετε δει ποτέ αυτό το αρχαίο ελληνικό τέχνεργο; Διότι ένα… fund, το Leonard C. Hanna, Jr. Fund το… χάρισε (;) στο Μουσείο του Κλήβελαντ των ΗΠΑ (1991,1), το οποίο το θεωρεί στις πιο αξιοσημείωτες εξαγορές του!!! (**)…
Το αγγείο εκτέθηκε στις εκθέσεις:
– Wealth of the Ancient World / ΠΛΟΥΤΟΣ στον ΑΡΧΑΙΟ ΚΟΣΜΟ, Kimbell Art Museum, Fort Worth, (25 June-18 September 1983); Virginia Museum of Fine Arts, Richmond, (19 October-11 December 1983); Detroit Institute of Arts, (1 February-24 March 1984); and Dallas Museum of Art, (25 April-10 June 1984).
– In Ancient Greece: Images of Childhood from the Classical Past / Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ στην ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ, Hood Museum of Art, Dartmouth College, (Aug. 23, 2003 – Dec. 12, 2003); Onassis Cultural Center, New York, (Jan 19, 2004 – April 1, 2004); Cincinnati Art Museum, (May 1 – Aug 1, 2004); J. Paul Getty Museum, Los Angeles, (Sept. 14 – Dec. 5, 2004).
– (**)Notable Acquisitions / ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΕΣ ΕΞΑΓΟΡΕΣ. The Cleveland Museum of Art, Cleveland, OH (organizer) (June 7-September 15, 1991).
– Coming of Age in Ancient Greece / Η ΕΛΕΥΣΗ της ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗΣ στην ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ. Hood Museum of Art (organizer) (August 23-December 5, 2003); Onassis Foundation Cultural Center (January 20-April 15, 2004); The Cincinnati Art Museum (May 21-August 1, 2004); J. Paul Getty Museum (14.9-5.12.2004).
– The Art of Ancient Greek Theater / Η ΤΕΧΝΗ στο ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ. Getty Villa (26.8.2010-3.1.2011).
Όπως βλέπετε, μπορεί να δημιουργήθηκε στην Λουκανία της Καλαβρίας, αλλά όλοι μιλούν για την ελληνική τέχνη του…Αν ήσασταν τυχεροί και είχατε δει μια απ’ αυτές, θα ξέρατε αυτήν την τεκμηρίωση…Αν όχι, το φιδοάρμα της Μήδειας-πιλότου, δεν θα το δείτε ποτέ…
(*) Η ίδρυση της πόλεως, στα Βασιλικάτα Καλαβρίας, ξεκίνησε επισήμως το 680 π.Χ. από Έλληνες αποίκους από την Κολοφώνα της Μικράς Ασίας. Ίσως, λοιπόν, οι Μικρασιάτες Έλληνες διατήρησαν εδώ τους μύθους της, αφού εκ του υιού της Μήδου, ονομάσθηκε η Μηδία και φυσικά οι Μήδοι (που “επί τέλους θα διαβούνε”)… Αλλά τα προϊόντα αρχαιοκαπηλίας σβήνουν τα χνάρια της Ιστορίας…
Η πόλη κατεστράφη τον 6ο αιώνα π.Χ. από Αχαιούς, το Μεταπόντο, τον Κρότωνα και την Σύβαρι…Το 432 π.Χ. η πόλη ξανακτίσθηκε στον ίδιο τόπο όπως και πριν και ονομαζόταν πλέον Ηράκλεια. Σύντομα, έγινε πλουσιότερη και πιο διάσημη από την κοντινή πόλη Σίριδα / Siris. Το 280 π.Χ., συνέβη εδώ η Μάχη της Ηράκλειας, στον πόλεμο Τάραντα-Ρώμης, όπου οι Ρωμαίοι πολέμησαν τον Πύρρο…
Οι πίνακες της Ηράκλειας / Tables of Heraclea, που χρονολογούνται από την εποχή εκείνη, ευρίσκονται τώρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεάπολης. Αυτά τα αρχαία χάλκινα δισκία περιέχουν κείμενα στα ελληνικά και τα λατινικά, και αναφέρουν νόμους και συνταγματικούς κανόνες της πόλης – ένα τέτοιο είναι το «Lex Iulia Municipalis».Τον Μεσαίωνα, ολόκληρη η περιοχή ξεθωριάζει.
Η Ηράκλεια έχασε το κύρος της, μετετράπη σε ένα μικρό χωριό, επί μικρού λόφο, που ονομάσθηκε Πολύχωρον / Policoro. Ο πληθυσμός απειλείτο από πολλές εισβολές και επιδρομές. Τελικά, το χωριό έγινε βαρονικό και η πόλις ανεπτύχθη γύρω από το κάστρο, που χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία από το 1000 μ.Χ. – κυρίως για το κυνήγι εξ αιτίας των τεράστιων δασών της περιοχής, που ανήκαν σε τοπικές ευγενείς οικογένειες, όπως το Berlingieri.
Μόνο μετά το 1950, χάρις στις εργασίες για την ανάκτηση της γης, που είχε γίνει ελώδης και ανθυγιεινή, εξασφαλίσθηκε ανάπτυξη και επανεγκατάθηκαν κάποιες οικογένειες που είχαν μετακινηθεί…
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
– Oakley, John H. “Child Heroes in Greek Art,” in Albersmeier, Sabine, and Michael J. Anderson (Eds.). Heroes: Mortals and Myths in Ancient Greece. (Baltimore: Walters Art Museum, 2009): 66-87. See pp. 73, 77-78, figs. 40, 47.
– Taplin, Oliver. Pots & Plays: Interactions between Tragedy and Greek Vase-Painting of the Fourth Century B.C. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2007. pp. 122-123 (cat. 35), 207 (cat. 76).
– Von Bothmer, Dietrich. Wealth of the Ancient World: The Nelson Bunker Hunt and William Herbert Hunt Collections. Fort Worth, Tex: Kimbell Art Museum, 1983. pp. 76-79 (cat. 14).
– Beazley Archive. n.d. Beazley Archive Pottery Database. Oxford: Beazley Archive. BAPD 1002926 www.beazley.ox.ac.uk
– Cartledge, Paul. The Cambridge Illustrated History of Ancient Greece. Cambridge: Cambridge University Press, 2002. pp. 246-7
– Neils, Jenifer, John Howard Oakley, Katherine Hart, and Lesley A. Beaumont. Coming of Age in Ancient Greece: Images of Childhood from the Classical Past. New Haven: Yale University Press in association with the Hood Museum of Art, Dartmouth College, Hanover, New Hampshire, 2003. fig. 17, pp. 23, 217-218
– Hart, Mary Louise, and J. Michael Walton. The Art of Ancient Greek Theater. Los Angeles, Calif: J. Paul Getty Museum, 2010. cat. no. 27, p. 72-73
– Fortenberry, Diane and Rebecca Morrill. Flying Too Close to the Sun: Myths in Art from Classical to Contemporary. London: Phaidon Press Limited, 2018. Reproduced and mentioned: p. 189.
