Μεσοποταμία. Το Λίκνο των Διαφορετικών Πολιτισμών
Γράφει ο Σπύρος Μακρής
Η Μεσοποταμία, η μεγάλη περιοχή την οποία διαρρέουν δύο ποταμοί, βρισκόταν στα ανατολικά της Μεσογείου. Ονομάστηκε από τους αρχαίους Έλληνες λόγω της γεωγραφικής της θέσης μεταξύ των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη.
Η περιοχή της Μεσοποταμίας έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αρχαία ιστορία, υπηρετώντας ως γενέτειρα πολιτισμών και μάρτυρας της ανόδου και της πτώσης διαφόρων ισχυρών αυτοκρατοριών. Σε αυτήν την περιοχή αναδύθηκαν οι πρώτες πόλεις-κράτη με πολύπλοκες κοινωνίες, θέτοντας τα θεμέλια για τους μελλοντικούς πολιτισμούς.
Οι λαοί της Μεσοποταμίας, συμπεριλαμβανομένων των Σουμέριων, των Ακκάδιων, των Βαβυλωνίων και των Ασσυρίων, συνέβαλαν σημαντικά στην ανάπτυξη της γεωργίας, των συστημάτων γραφής, των μαθηματικών και του δικαίου.
Εισαγωγή στη Μεσοποταμία
Η σημασία της Μεσοποταμίας στην Αρχαία Ιστορία
Η σημασία της Μεσοποταμίας είναι σημαντική καθώς της έχει δοθεί το προσωνύμιο «το λίκνο του πολιτισμού», διότι ανάμεσα σε άλλα της αποδίδεται η εφεύρεση της γραφής, παρά το γεγονός πως είναι γνωστό ότι η γραφή είχε αναπτυχθεί και αξιοποιούνταν σε αρκετές αρχαίες πόλεις ακόμα και στην Κεντρική Αμερική.
Προσωπικά, ίσως, θα έπρεπε να ονομάζεται το Λίκνο των Διαφορετικών Πολιτισμών, καθώς μέσα σε αυτή την τεράστια έκταση, συναντιούνται και παντρεύονται αρκετοί αρχαίοι πολιτισμοί που πέρασαν από εκεί, αφήνοντας πίσω τους μια μεγάλη κληρονομιά ο καθένας που μεγάλο μέρος της έχει φτάσει έως τις μέρες μας.
Η Μεσοποταμία ήταν το σπίτι πολλών αρχαίων πόλεων και αυτοκρατοριών που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ιστορίας της περιοχής. Μερικές από τις αξιόλογες πόλεις περιλαμβάνουν την Ουρ, την Ουρούκ, τη Βαβυλώνα και τη Νινευή.
Η Ουρ, που αναφέρεται στη Γένεση ως πατρίδα του Αβραάμ, με την Ουρ ΙΙΙ να αποτελεί Σουμεριακή αυτοκρατορική δυναστεία, βρίσκεται στη νότια Μεσοποταμία, κοντά στην πόλη Εριντού. Ήταν μια ακμάζουσα πόλη γνωστή για την προηγμένη αρχιτεκτονική της και το Μεγάλο Ζιγκουράτ.
Η Ουρούκ, μια από τις πρώτες πόλεις της Μεσοποταμίας, αρχικά ήταν αρχαία πόλη των Σουμερίων κι αργότερα της Βαβυλωνίας, ήταν κέντρο εμπορίου και πολιτισμού.
Η Βαβυλώνα, υπό την κυριαρχία του Χαμουραμπί, έγινε μια ισχυρή αυτοκρατορία και ήταν γνωστή για τον κώδικα νόμων της. Η Νινευή, η πρωτεύουσα της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας, ήταν σημαντικό κέντρο εμπορίου και καυχιόταν για εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά επιτεύγματα.
Αυτές οι πόλεις χτίστηκαν από διαφορετικούς λαούς που κατοίκησαν τη Μεσοποταμία σε όλη την ιστορία της, αφήνοντας ο καθένας το στίγμα της στην πολιτιστική και αρχιτεκτονική κληρονομιά της περιοχής.
Η Μεσοποταμία κατακτήθηκε από διάφορες αυτοκρατορίες
Στο πέρασμα των αιώνων, η Μεσοποταμία κατακτήθηκε από διάφορες αυτοκρατορίες και πολιτισμούς. Υπέπεσε στην κυριαρχία των Ακκαδών, ακολουθούμενες από τους Βαβυλώνιους, τους Ασσύριους, τους Πέρσες, τους Έλληνες και τελικά τα Ισλαμικά Χαλιφάτα. Κάθε κατακτητής έφερε τη δική του επιρροή και αντίκτυπο στην περιοχή, διαμορφώνοντας την ιστορία και τον πολιτισμό της.
Ειδικότερα για τους Έλληνες, τον 4ο αιώνα π.Χ., η Μεσοποταμία κατακτήθηκε από τον Μεγάλο Αλέξανδρο. Με μια ματιά στο χάρτη διαπιστώνουμε ότι στην απεικόνιση των επαρχιών της Μακεδονικής Αυτοκρατορίας, η Μεσοποταμία βρίσκεται περίπου στο κέντρο της. Αργότερα, μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, εκεί ιδρύθηκε το Ελληνιστικό βασίλειο των Σελευκιδών.
Σήμερα, οι σύγχρονες πόλεις που αποτελούν την περιοχή της Μεσοποταμίας περιλαμβάνουν εξακολουθούν να φέρουν τα απομεινάρια των αρχαίων πολιτισμών που κάποτε άκμασαν σε αυτήν την περιοχή, λειτουργώντας ως απόδειξη της πλούσιας και περίπλοκης ιστορίας της Μεσοποταμίας.
Αρχαίες πόλεις στη Μεσοποταμία
Η Ουρ και οι Σουμέριοι
Μία από τις αρχαίες πόλεις της Μεσοποταμίας ήταν η Ουρ, που χτίστηκε από τους Σουμέριους. Ο Sir Leonard Woolley, ένας αρχαιολόγος, ανακάλυψε τα υπολείμματα των αρμάτων στην Ουρ, παρέχοντας στοιχεία για την αρχαία προέλευση της πόλης.
Οι Σουμέριοι ήταν ένας από τους πρώτους πολιτισμούς στη Μεσοποταμία, γνωστοί για τις προόδους τους στη γραφή, τη γεωργία και την οικοδόμηση πόλεων.
Η Βαβυλώνα και οι Βαβυλώνιοι
Μια άλλη εξέχουσα πόλη της Μεσοποταμίας ήταν η Βαβυλώνα που χτίστηκε από τους Βαβυλώνιους. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική και περσική παράδοση, η Βαβυλώνα αποδίδεται στη μυθική βασίλισσα Σεμίραμις, η οποία μοιραζόταν ομοιότητες με τη θεά Ιστάρ.
Οι Βαβυλώνιοι ήταν γνωστοί για τα αρχιτεκτονικά τους επιτεύγματα, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής των Κρεμαστών Κήπων της Βαβυλώνας, ενός από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου. Η πόλη της Βαβυλώνας έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Μεσοποταμίας.
Η Νινευή και οι Ασσύριοι
Η Νινευή, που χτίστηκε από τους Ασσύριους, ήταν μια άλλη σημαντική πόλη της Μεσοποταμίας. Οι Ασσύριοι ήταν γνωστοί για τη στρατιωτική τους ικανότητα και την οικοδόμηση αυτοκρατοριών.
Η Νινιβή χρησίμευσε ως πρωτεύουσα της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας και ήταν γνωστή για το μεγαλείο και τα αρχιτεκτονικά της θαύματα. Οι Ασσύριοι ήταν επιδέξιοι στον πόλεμο και ίδρυσαν μια τεράστια αυτοκρατορία που περιλάμβανε μεγάλο μέρος της Μεσοποταμίας και πέρα από αυτήν.
Κατακτήσεις και Κυβερνήτες στη Μεσοποταμία
Μια συλλογή διαφορετικών πολιτισμών
Σε αντίθεση με τους πιο ενοποιημένους πολιτισμούς της Αιγύπτου και της Ελλάδας, η Μεσοποταμία ήταν μια συλλογή διαφορετικών πολιτισμών, η καθεμία με τις δικές της πόλεις-κράτη και ηγεμόνες.
Οι Σουμέριοι, ένας από τους αρχαιότερους πολιτισμούς, εγκαταστάθηκαν στη Μεσοποταμία γύρω στην 4η χιλιετία π.Χ. και έχτισαν πόλεις όπως η Ουρ και η Ουρούκ. Αυτές οι πόλεις ήταν κέντρα εμπορίου, γεωργίας και πολιτισμού και πιθανολογείται να έθεσαν τα θεμέλια για την ανάπτυξη των μεταγενέστερων πολιτισμών στην περιοχή.
Ακκαδική Αυτοκρατορία και Σαργών του Ακκάδ
Η Ακκαδική Αυτοκρατορία, με επικεφαλής τον Σαργών του Ακκάδ, κατέκτησε τη Μεσοποταμία τον 24ο αιώνα π.Χ. Ο Σαργών ίδρυσε την πρώτη γνωστή αυτοκρατορία στην ιστορία και ένωσε τις διάφορες πόλεις-κράτη υπό την κυριαρχία του.
Ο «βασιλέας των τεσσάρων περιοχών του κόσμου», όπως ονομάστηκε ο Σαργών, επεκτείνει την κυριαρχία του σε ολόκληρη την Κάτω Μεσοποταμία, επιβάλλοντας τη γλώσσα τους και δημιουργώντας συν τω χρόνω, το σουμερο-ακκαδικό πολιτισμό.
Ενδιαφέρον είναι ότι κατά τη βασιλεία του Ναράμ-Σιν, εισάγεται μια ιδεολογική αλλαγή, η οποία θεωρείται από ορισμένους ότι επηρέασε πλήθος ετερόκλητων λαών και φτάνει ως τις μέρες μας, μέσα από διάφορες παραλλαγές: η θεοποίηση του εν ζωή βασιλιά.
Νεο-Βαβυλωνιακή Αυτοκρατορία και Ναβουχοδονόσορ Β’
Την Ακκαδική Αυτοκρατορία ακολούθησε η Νεο-Βαβυλωνιακή Αυτοκρατορία, της οποίας ηγήθηκε ο βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ Β’, στον οποίο χρεώνεται η καταστροφή του Ναού του Σολομώντα. Αυτοαποκαλούνταν «μέγας αναστηλωτής και κτίτορας ιερών τόπων» και φαίνεται πως ανοικοδόμησε την πόλη της Βαβυλώνας και την έκανε πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του.
Μία ενεπίγραφη στήλη που λογαριάζεται ότι απεικονίζει ίσως την παλαιότερη αναπαράσταση του Πύργου της Βαβέλ και δίπλα τον Ναβουχοδονόσορ Β’, μοιάζει σα να αποδίδει το ομώνυμο έργο σε αυτόν. Η Νεο-Βαβυλωνιακή Αυτοκρατορία ήταν γνωστή για τα επιτεύγματά της στην αρχιτεκτονική, την αστρονομία και τη νομοθεσία.
Περσική Αυτοκρατορία και Κύρος ο Μέγας
Η Μεσοποταμία αργότερα κατακτήθηκε από τους Πέρσες υπό την ηγεσία του Μεγάλου Κύρου ή Κύρου Β΄, Στον οποίο αναγνωρίζεται ο σεβασμός στα έθιμα και τις θρησκείες των χωρών που κατέκτησε.
Η Περσική Αυτοκρατορία, γνωστή και ως Αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών, περιελάμβανε μια τεράστια περιοχή που περιλάμβανε τη Μεσοποταμία. Οι Πέρσες έφεραν σταθερότητα και συγκεντρωτική κυριαρχία στην περιοχή και η αυτοκρατορία τους διήρκεσε έως ότου κατακτήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο τον 4ο αιώνα π.Χ.
Ελληνικές αποικίες και σύγχρονη εποχή
Στις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου και στο Ελληνιστικό βασίλειο των Σελευκιδών, ιδρύθηκαν πολλές ελληνικές αποικίες στο έδαφος της Μεσοποταμίας, με ονόματα όπως Μακεδονόπολις, Ιθάκη, Αμφίπολις, σε ανάμνηση της ιδιαίτερης πατρίδας τους από τις οποίες προσήλθαν οι άποικοι.
Σταδιακά και με το πέρασμα των χρόνων, την όλη περιοχή μοιράστηκαν οι Πέρσες, οι Βυζαντινοί, οι Τουρκομάνοι και οι ορδές των Μογγόλων. Ο Ισλαμισμός διαδόθηκε στην περιοχή κατά τον 7ο μ.Χ.
Στη σύγχρονη εποχή, η περιοχή της Μεσοποταμίας είναι μέρος της Συρίας και Τουρκίας, των Ιράν και Ιράκ, με πόλεις όπως η Βαγδάτη, η Βασόρα και η Μοσούλη να βρίσκονται εντός των ορίων της. Αυτές οι πόλεις έχουν πλούσια ιστορία και φιλοξενούν αρχαιολογικούς χώρους που παρέχουν πληροφορίες για τους αρχαίους πολιτισμούς που κάποτε άκμασαν στη Μεσοποταμία.
Η κληρονομιά της Μεσοποταμίας συνεχίζει να επηρεάζει τον κόσμο σήμερα, ιδιαίτερα στους τομείς της λογοτεχνίας, των μαθηματικών και του δικαίου.
ενδεικτικά, με πληροφορίες από worldhistory.org, wikipedia.org
diadrastika / Image by kmiragaya from depositphotos.com
