Σβάστικα και Μικρή Άρκτος. Προέλευση και Ερμηνείες
Γράφει ο Σπύρος Μακρής
Έχουν ακουστεί και γραφτεί πάρα πολλά σε ό,τι αφορά την Σβάστικα και την εμφάνισή της ως σύμβολο στην αρχαία Ελλάδα καθώς και σε πάρα πολλούς αρχαίους πολιτισμούς στον κόσμο, ακόμα και σε γεωγραφικά απομακρυσμένες περιοχές χωρίς καμία επαφή μεταξύ τους, όπως θεωρητικά λέγεται από μεγάλη μερίδα αρχαιολόγων και ιστορικών. Αλλά, ποια μπορεί να είναι η σχέση της με την Μικρή Άρκτο, έναν αστερισμό;
Η Σβάστικα υπήρξε ως σύμβολο που εμφανίστηκε σε διάφορους αρχαίους πολιτισμούς κατά τη διάρκεια της ιστορίας, με μικρές διαφοροποιήσεις στις έννοιες και τις παραστάσεις τους. Είναι όμως δυνατόν η Σβάστικα, η οποία συνήθως συνδέεται με αρνητικές εκφάνσεις στη σύγχρονη εποχή, να προήλθε στην πραγματικότητα από την περιστροφή ενός μικρού αστερισμού, της Μικρής Άρκτου, γύρω από το πολικό αστέρι;
Η προέλευση της Σβάστικας
Η σβάστικα είναι ένα σύμβολο που χρησιμοποιείται από πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς και παραδοσιακές θρησκείες σε όλο τον κόσμο εδώ και χιλιάδες χρόνια. Έχει βρεθεί σε αρχαία αντικείμενα, κτίρια και χειρόγραφα από πολιτισμούς όπως οι Αρχαίοι Έλληνες, οι Ρωμαίοι, οι Κέλτες και οι Ιθαγενείς Αμερικανοί.
Το σύμβολο αποτελείται συνήθως από τέσσερις βραχίονες λυγισμένους σε ορθή γωνία, που περιστρέφονται είτε δεξιόστροφα είτε αριστερόστροφα. Ορισμένοι συνδέουν τη Σβάστικα με τον Μαίανδρο.
Διαβάστε επίσης: Μαίανδρος και Σβάστικα. Τα Μυστικά που Αποσιωπούνται
Οι ερευνητές έχουν προτείνει διάφορες θεωρίες σχετικά με την προέλευση της σβάστικας.
Μια ενδιαφέρουσα θεωρία προτείνει ότι το σύμβολο μπορεί να προήλθε από την περιστροφή του αστερισμού της Μεγάλης Άρκτου γύρω από το «Αστέρι του Βορρά», γνωστό και ως Πολικό Αστέρα. Καθώς τα ουράνια σώματα κινούνται στον νυχτερινό ουρανό, τα αστέρια φαίνεται να διαγράφουν μια κυκλική διαδρομή γύρω από το πολικό αστέρι, σχηματίζοντας ένα σχήμα παρόμοιο με τη σβάστικα.
Σβάστικα. Το Ελληνικό Σύμβολο Παντού στον Κόσμο
Είναι αλήθεια ότι αρκετές δεξαμενές σκέψεις, τοποθετούν την προέλευση του συμβόλου της Σβάστικα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Η ιδέα ότι το συγκεκριμένο σταυροειδές σύμβολο γεννήθηκε κάποια στιγμή στα αρχαία χρόνια πριν χιλιάδες χρόνια είναι αναμφισβήτητο για ορισμένους κύκλους ανθρώπων.
Θεωρείται ακόμα ότι, σύμφωνα με πηγές που σήμερα θεωρούμε μυθολογικές, οι τότε Έλληνες εξαπλώθηκαν σε όλο τον πλανήτη, εδραίωσαν την κουλτούρα τους και τα σύμβολά τους – ανάμεσα σε αυτά και η Σβάστικα γνωστή και ως Γαμμάδιον, Tετρασκέλιον ή Τετραγάμμα, ακόμα και Αγκυλωτός Σταυρός.
Διαβάστε επίσης: Γαμμάδιον ή Τετραγάμμα (σβάστικα). Το Ελληνικό Σύμβολο Παντού στον Κόσμο
Αρκετοί άλλοι διαφωνούν και ισχυρίζονται ότι υπήρχε ένας παγκόσμιος και οικουμενικός πολιτισμός που χάθηκε και άφησε πίσω του ελάχιστα ίχνη, όπως αυτό για το οποίο εξετάζουμε.
Αν όμως θέλουμε να είμαστε ακριβείς και σωστοί απέναντι στα επίσημα αποδεκτά γεγονότα: τίποτα από τα παραπάνω δεν αποδεικνύεται, αρχαιολογικά ή ιστορικά.
Ωστόσο, ίσως, υπάρχει μία παράμετρος που θα μπορούσε υποθετικά να ισχύει.
Συνδέσεις με τη Μικρή Άρκτο
Στην ελληνική μυθολογία, ο αστερισμός της Μικρής Άρκτου, συνδέεται με τη μορφή του Αρκά, γιου του Δία και της Καλλιστώς. Σύμφωνα με τον μύθο, η Καλλιστώ μεταμορφώθηκε σε αρκούδα από τη θεά Ήρα, από ζήλια, και αργότερα ο Αρκάς έγινε ο αστερισμός της Μικρής Άρκτου.
Η ομοιότητα μεταξύ του συμβόλου της σβάστικας και της περιστροφικής κίνησης των αστεριών του αστερισμού στον νυχτερινό ουρανό εγείρει το ερώτημα εάν οι αρχαίοι πολιτισμοί παρατήρησαν και ερμήνευσαν τα ουράνια σχέδια στον συμβολισμό και την τέχνη τους.
Θα μπορούσε, δηλαδή, η σβάστικα να ήταν μια αναπαράσταση των κοσμικών κύκλων και της σύνδεσης μεταξύ της γήινης και της ουράνιας σφαίρας;
Συμβολισμοί και Ερμηνείες
Η σβάστικα έχει ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους από διαφορετικούς πολιτισμούς και παραδόσεις.
Διαβάστε επίσης: Ιερό Γαμμάδιον (Σβάστικα). Κρυμμένα Μυστικά και Αξίες
Στον Ινδουισμό, τον Βουδισμό, τον Τζαϊνισμό και αρκετούς άλλους, η Σβάστικα θεωρείται ιερό σύμβολο που αντιπροσωπεύει την τύχη και την ευημερία. Χρησιμοποιείται συχνά σε θρησκευτικές τελετές, φεστιβάλ και διακοσμήσεις για να επικαλεστεί θετική ενέργεια και ευλογίες.
Ωστόσο, στον δυτικό κόσμο, η σβάστικα έχει συνδεθεί κυρίως με τις φρικαλεότητες του ναζιστικού καθεστώτος κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η υιοθέτηση του συμβόλου από το ναζιστικό κόμμα ως αναπαράσταση της υπεροχής των Αρείων και του Ολοκαυτώματος έχει αλλοιώσει τις αρχικές έννοιες και την ιστορική του σημασία.
Εξερευνώντας τον κοσμικό συμβολισμό
Η σύνδεση μεταξύ της σβάστικας και των ουράνιων κινήσεων του αστερισμού της Μικρής Άρκτου προσφέρει μια νέα προοπτική για την προέλευση και τις ερμηνείες του αρχαίου συμβόλου.
Ωστόσο και αυτή η προοπτική μπορεί να απορριφθεί εύκολα από τη στιγμή που μπορεί η σβάστικα να υπάρχει στην τέχνη πολύ πριν ο Πολικός Αστέρας, η ουρά της Μικρής Άρκτου που περιστρέφεται γύρω του, πάρει τη θέση του στον νοητό πόλο. Ο Ίππαρχος (190 π.Χ. – 120 π.Χ.), ένας Έλληνας αστρονόμος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μαθηματικός, το επισημαίνει ξεκάθαρα.
Διαβάστε επίσης: Σβάστικα. Ένα Ιερό Σύμβολο με Ιστορία 12.000 ετών
Εξερευνώντας τον κοσμικό συμβολισμό που είναι ενσωματωμένος σε πολιτιστικά αντικείμενα και μύθους, μπορούμε να αποκτήσουμε μια βαθύτερη κατανόηση του πώς οι αρχαίοι πολιτισμοί αντιλαμβάνονταν τη διασύνδεση του σύμπαντος και της ανθρωπότητας.
Συμπερασματικά, η σβάστικα και η Μικρή Άρκτος συμβολίζουν την περίπλοκη σχέση μεταξύ της γήινης και της ουράνιας σφαίρας, υποδηλώνοντας τη διαρκή επίδραση των αστεριών στον ανθρώπινο πολιτισμό και συμβολισμό.
Παρά τα όσα είπαμε παραπάνω, το βασικό ερώτημα δεν έχει βρει επαρκή απάντηση: Πως προήλθε η παράσταση της Σβάστικας; Την εμπνεύστηκε ένας αρχαίος πολιτισμός και εξαπλώθηκε σταδιακά σε άλλους πολιτισμούς ή έτυχε αρκετοί αρχαίοι πολιτισμοί να χαράξουν το ίδιο σχέδιο με παρόμοιες ιδιότητες; Ποιος μπορεί να πει με βεβαιότητα και επιστημονικές αποδείξεις, χωρίς προκαταλήψεις και διακρίσεις, αντικειμενικά;
Καθώς συνεχίζουμε να αποκαλύπτουμε τα κρυμμένα νοήματα πίσω από τα αρχαία σύμβολα, μπορεί να ανακαλύψουμε νέες ιδέες για την πλούσια κουλτούρα των αρχαίων πολιτισμών και τα μυστήρια του σύμπαντος.
Με σεβασμό και ιστορική ακρίβεια
Πάντα, όμως, είναι σημαντικό και απαραίτητο να προσεγγίζουμε ευαίσθητα θέματα, όπως η σβάστικα, με σεβασμό και ιστορική ακρίβεια για να αποφύγουμε τη διαιώνιση επιβλαβών στερεοτύπων και παραπληροφόρησης.
Διαβάστε επίσης: Αρκάιμ: Tο Μυστήριο της Προϊστορικής «Πόλης της Σβάστικα»
Εξετάζοντας την προέλευση και τις ερμηνείες του συμβόλου από μια ολιστική προοπτική, μπορούμε να εκτιμήσουμε την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου πολιτισμού και τη διαρκή κληρονομιά του αρχαίου συμβολισμού.
diadrastika / Image by PantherMediaSeller from depositphotos.com
